عوامل مختلفی ممکن است باعث بیماری التهاب کبد شوند که در این میان می توان از ویروس ها نام برد و به گروهی از این ویروس ها که تمایل ویژه یی به بافت کبد دارند ویروس های هپاتیت گفته می شود. تاکنون چندین نوع از ویروس های هپاتیت مورد شناسایی قرار گرفته اند و به ترتیبی که شناسایی شده اند آنها را به ویروس هپاتیت A و B و C و D و … نامگذاری کرده اند. از میان این ویروس ها ، ویروسی که در کشور ما از شیوغ قابل توجهی برخوردار است و در عین حال بیماری مزمنی نیز در کبد ایجاد میکند ، ویروس هپاتیت B است که به اختصار آن را H.B.V می نامند. این نوع هپاتیت می تواند به اشکال حاد یا مزمن فرد را گرفتار کند. هپاتیت B یک بیماری شایع است که در موارد حاد با عواملی از قبیل تهوع ، دل درد ، بی اشتهایی و تب همراه است ولی متاسفانه اکثر موارد بدون علامت بوده و افراد حامل ویروس از وجود آن در بدن خود آکاهی ندارند. ۹۰ درصد افراد مبتلا به هپاتیت B سلامت خود را بازیافته و نسبت به آن ایمنی پیدا می کنند و به این ترتیب از ابتلای مجدد برکنار می مانند ولی ۱۰ درصد مبتلایان تبدیل به ناقل می شوند و درصدی از ناقلان گرفتار نوعی بیماری به نام هپاتیت B مزمن یا سرطان کبد خواهند شد.
در کشور ما حدود ۲ میلیون نفر ناقل هپاتیت B وجود دارد (۳ درصد افراد جامعه) و از این تعداد شاید نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر مشکلات جدی تر بیماری کبدی نظیر هپاتیت مزمن یا بیماری های پیشرفته در کبد دارند. ویروس هپاتیت B عمدتاً در خون است و معمولاً از طریق خون یا فراورده های خونی به دیگران منتقل می شود. انتقال بیماری از طریق تزریق با سرنگ های آلوده به ویروس هپاتیت ، تماس جنسی با فرد آلوده به ویروس هپاتیت و عمده راه انتقال بیماری در ایران از طریق مادر آلوده به نوزاد صورت می پذیرد.
بنابراین بیماری هپاتیت از راه هوا ، عطسه ، سرفه یا روابط عمومی با فرد مبتلا منتقل نمی شود. زنان باردار ممکم است بیماری را به فرزند خود منتقل کنند. هر فرد ممکن است به هپاتیت B مبتلا شود اما در برخی گروه ها که اصطلاحاً گروه های پر خطر نامیده می شوند این بیماری بیشتر دیده می شود این موارد عبارتند از:
• افراد شاغل در حرفه های پزشکی ، دندانپزشکی ، کسانی که در آزمایشگاه کار میکنند.
• بیمارانی که مبتلا به نارسایی کلیه که از دستگاه همودیالیز استفاده میکنند.
کسانی که ۴ ماه پس ار بیماری همچنان در خونشان ویروس وجود داشته باشد ولی حال عمومی خوب دارند و اختلال کار کبدی وجود ندارد حاملین سالم هپاتیت B گفته می شوند. در چنین حالتی ویروس به صورت مسالمت آمیز در داخل بدن وجود داشته ولی رشد و تکثیر نیافته و آسیبی بر روی کبد وارد نمیکند، این بیماران هیچ گونه علامت یا ناراحتی ندارند ولی در خونشان ویروس وجود دارد. لذا مهمترین مسئله در رابطه با این گروه از افراد انتقال ویروس به دیگران است و در واقع این افراد مهمترین مخزن انتقال ویروس هپاتیت هستند. از هر ۱۰۰ نفر ناقل سالم ویروس هپاتیت B سالانه ۱ تا ۲ نفر بطور کامل ویروس از بدنشان ناپدید می شود و دیگر حتی خطر انتقال ویروس را نخواهند داشت ولی در بقیه آنان همچنان ویروس به صورت نهفته تا چندین سال گاهی تا آخر عمر در بدن باقی می ماند. تعداد بسیار کمی از ناقلان ممکن است در طی چند سال دچار عود بیماری و به اصطلاح فعالیت مجدد ویروس می شوند. به همین دلیل به حاملان ویروس هپاتیت B توصیه می شود سالانه برای معاینه و انجام آزمایش های لازم به پزشک مراجعه کنند. همچنین ضروری است کلیه اعضای خانوانده شامل خواهر ، برادر ، پدر ، مادر ، همسر و هر فرد دیگری که با ایشان زندگی می کند ، بر ضد هپاتیت B واکسینه شوند. در صورتی که این افراد قصد مراجعه به دندانپزشکی ، آزمایشگاه ، پایگاه انتقال خون و… دارند باید قبل از هر گونه اقدامی مشکل خود را با پزشک آن مرکز مطرح کنند. با توجه به اینکه در مورد بیماری های عفونی بهترین روش مبارزه ، پیشگیری است لذا رعایت اصول بهداشتی ، شست و شوی مکرر دستها به ویژه اگر با خون آلوده شوند ، عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران به خصوص وسایلی که ایجاد جراحت کنند نظیر تیغ ریش تراش ، مسواک ، ناخن گیر و … و در صورت امکان تزریق سه نوبت واکسن هپاتیت طی یک دوره شش ماهه (۰-۱-۶) امکان سرایت ویروس از فرد مبتلا به افراد دیگر را از بین می برد.
حاملگی زنان ناقل هپاتیت B و احتمال ابتلای فرزند آنان
آمار نشان می دهد در حدود ۴۰ تا ۹۰ درصد از موارد ، نوزاد متولد شده از مادر ناقل هپاتیت B به هپاتیت B مبتلا می شود. برای کاهش احتمال ابتلای نوزاد به هپاتیت B در این موارد بلافاصله پس از تولد سرم ایمونوگلوبولین به نوزاد تزریق می شود و در طی ۱۲ ساعت (یا حداکثر ۷ روز پس از تولد) واکسن تزریق می شود. نوبت دوم واکسن پس از یک ماه و نوبت سوم آن ۶ ماه پس از نوبت اول تزریق می شود. در صورت اتخاذ چنین تدبیر درمانی امکان ابتلای نوزاد متولد شده از مادر مبتلا ، به کمتر از ۱۰ درصد خواهد رسید.
درمان بیماری هپاتیت B
درمان قطعی بررای هپاتیت B مزمن وجود ندارد اما دارویی به نام اینترفرون می تواند در ۵۰ درصد موارد جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد.
سه نوع اصلی اینترفرون شناخته شده است : آلفا ، بتا و گاما. اینترفرون ها اثرات مستقیم روی ویروس داشته و دارای توانایی تحریک نظام دفاعی بدن هستند. اثرات ضد ویروسی آنها شامل مهار تکثیر ویروس و مهار ساخت پروتیین از سلول های آماده است. اثرات تحریک نظام دفاعی بدن شامل تقویت و تحریک برخی از ماده های موجود در گلوبول های سفید است. اینترفرون آلفا از میان سه اینترفرون مذکور تنها درمان موثر و پذیرفته شده برای هپاتیت B مزمن است.

منبع : روزنامه ایران  سال چهارم – شماره ۹۲۷