همه مبتلاییم مگر عکسش ثابت شود!
چند روز پیش رئیس شبکه هپاتیت ایران اعلام کرد که ۴۰ درصد ایرانیان مبتلا به کبد چرب هستند و میزان شیوع آن در جامعه جای نگرانی دارد.
به گفته دکتر سید موید علویان افزایش نگران کننده میزان چاقی در کلان شهرها، کاهش تحرک و فعالیت‌های بدنی و رشد چشمگیر مصرف مواد غذایی ناسالم سبب شده تا شاهد شیوع کبدچرب در جامعه باشیم. چاقی مهمترین عامل ابتلا به کبد چرب است و در واقع ۸۰ تا ۹۰ درصد افرادی که چاقی مفرط دارند مبتلا به این بیماری می‌شوند.
البته آنطور که دکتر علویان می‌گوید افزایش میزان نگرانی (استرس) و عوامل ژنتیک هم در ابتلا به کبد چرب بی تاثیر نیست اما کم تحرکی به دلیل توسعه شهرنشینی و تغذیه ناسالم از عوامل مهم در بروز این بیماری است که باید این روند تغییر کند.
نکته دیگر و البته ناراحت کننده این است که متوسط سن ابتلا به کبد چرب بسیار پایین آمده است. قبلا سن شیوع کبد چرب بالای ۶۰ سال بود و اکنون به حدود ۴۰ سال رسیده است. حتی حدود دو سال پیش یکی از متخصصان تغذیه اعلام کرد کودکان ۱۰ تا ۱۲ سال هم درگیر این بیماری شده اند!
از تشخیص تا درمان
مجموعه‌ای از عوامل باعث رسوب مزمن چربی در کبد و التهاب و نارسایی مزمن آن می‌شوند.کبد چرب به دو گروه عمده تقسیم می‌شود؛ کبد چرب الکلی که ناشی از مصرف طولانی مدت الکل است و کبد چرب غیر الکلی که یک التهاب کبدی است و بر اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می‌شود. این تجمع بیش از حد چربی گاهی باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می‌شود و می‌تواند پیشرفت کرده و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی شود.
بیماری‌های متابولیک مهمترین عوامل ابتلا به این بیماری هستند. یعنی مشکلات و بیماری‌هایی چون چاقی مخصوصا چاقی شکمی، افزایش کلسترول و تری گلیسرید خون و دیابت که دیابت یک عامل مهم و شناخته شده در ایجاد کبد چرب است و هر چه طول مدت ابتلا به دیابت طولانی باشد و یا به خوبی کنترل نشود، احتمال ابتلا به کبد چرب بالاتر می‌رود.
البته سبک زندگی بد را نباید نادیده گرفت که در واقع عامل چاقی و دیابت هم هست. کاهش فعالیت بدنی و خوردن فست فودها و غذای چرب بسیار در این زمینه موثر هستند. سوء تغذیه، فشار خون بالا، بارداری و مصرف داروهایی همچون آسپرین و تتراسایکلین هم موثر هستند.
شیوع بیماری کبد چرب در آقایان دو برابر خانم‌هاست اما با افزایش سن، میزان شیوع در خانم‌ها به آقایان نزدیک می‌شود، به خصوص پس از یائسگی.
ابتلا به کبد چرب اوایل علایم مشخصی ندارد تا زمانی که تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد کند و پس از آن علائمی مثل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می‌کند. بی اشتهایی، درد شکمی هم از علایم دیگر است. ضمن اینکه اگر کبد چرب تا نارسایی کبد و سیروز یا التهاب شدید کبدی پیشرفت کند، علایمی مثل شکم متورم و پر از مایع شده، زردی پوست و چشم، گیجی و خونریزی راحت‌تر و سریع هم دیده می‌شود.
اگر خودتان یا اطرافیان تان مشکوک به این بیماری هستید باید با تجویز پزشک سراغ تصویربرداری بروید و البته در کنار آن آزمایش‌هایی برای آنزیم‌های کبدی انجام دهید که در تشخیص التهاب ناشی از کبد چرب کمک می‌کند. گاهی هم سی تی اسکن یا سایر روش تصویربرداری در تشخیص بیماری کبد چرب استفاده می‌شود.
شناخته شده‌ترین روش برای درمان کبد چرب هم ورزش و کاهش وزن است و حتی دیده شده در بیمارانی که کاهش وزن نداشته‌اند، ورزش نقش مهمی در بهبود کبد چرب را داشته است.استفاده از داروهای کاهنده قند خون در بیماران دیابتی و استفاده از داروهای کاهنده LDL در بیماران مبتلا به کلسترول به درمان کمک می‌کند.
اگر مبتلا به کبد چرب هستید باید رژیم غذایی مناسب داشته باشید و بیشتر میوه و سبزیجات و غذاهای کم چرب استفاده کنید. مصرف سیر و پیاز، چغندر، کلم، آب لیمو ترش، خودداری از مصرف خودسرانه دارو در زمان هر نوع بیماری، مصرف ویتامین E البته به اندازه و با مشورت با پزشک و ترک مشروبات الکلی یا مواد مخدر هم با تاکید توصیه می‌شود.
خوراکی‌هایی هم هست که نباید بخورید؛مواد غذایی فریز شده، زود پز شده، ترشیجات، رب‌ها، سس‌ها، نمک زیاد، چای پر رنگ، فست فودها، آب و دوغ همراه غذا، تنقلات شور، روغن‌های سرخ کردنی و لبنیات پر چرب.
ضمن اینکه باید به پزشک مراجعه کرده و برای واکسن‌های هپاتیت A و B در صورت عدم واکسیناسیون، اقدام کنید. این واکسن‌ها از گسترش ویروس‌ها و آسیب‌رسانی بیشتر به کبد جلوگیری می‌کند.
باید بدانید که اگر به بیماری تان بی توجهی کنید و دنبال درمانش نباشید دچار مشکلات بیشتری می‌شوید. محققان آلمانی تحقیقاتی انجام داده‌اند که نشان می‌دهد، بیماری کبد چرب با ترشح بعضی پروتئین‌ها و آزادسازی آنها در جریان خون می‌تواند به دیگر اندام‌ها آسیب برساند و میزان خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن کبد مانند سیروز و سرطان کبد را افزایش دهد. ضمن اینکه اگر مبتلا به دیابت نیستید ممکن است به دلیل این امر تغییر رفتار ترشحی کبد چرب به دیابت نوع ۲ و البته بیماری‌های قلبی و عروقی مبتلا شوید.
کبد چرب به شدت گلوکز، چربی‌ها و پروتئین‌های بد مانند هپاتوکین و فتوئین آ را تولید و در جریان خون آزاد می‌کند. بنابراین مواد ناشی از ترشح کبد چرب وارد دیگر اندام‌های بدن شده و واکنش‌های بیشتری را در پی دارد.
البته از آنجا که سیر این بیماری مزمن است، شاید سال‌ها طول بکشد تا منجر به ایجاد سیروز کبدی (جایگزینی سلول‌های کبدی با سلول‌های فیبروز) و در نهایت نارسایی کبد شود بنابراین نباید به اینکه اکنون مشکل چندان جدی ندارید دلخوش باشید.
سالم زندگی کنید
برای پیشگیری از ابتلا به کبد چرب هیچ چیز اندازه تحرک کافی و داشتن رژیم غذایی مناسب موثر نیست. با ۳۰ دقیقه ورزش هوازی و رژیم مناسب چاق نمی‌شوید و این یعنی بخش مهمی از راه را رفته اید.اگر کلسترول تان بالاست یا دیابت دارید کنترل آنها را جدی بگیرید تا منجر به کبد چرب نشود.
رژیم غذایی کم کالری و کم چرب به شما کمک می‌کند تا کاهش وزن داشته و ریسک ابتلا به بیماری کبد چرب را کاهش دهید. در بهترین حالت اگر شما اضافه وزن داشته باشید، باید حداقل ۱۰درصد از وزن بدن تان را کم کنید. پس غذایتان باید مملو از سبزیجات مخصوصا سبزیجات سبز رنگ و میوه جات و گیاهان سرشار از فیبر نظیر حبوبات و غلات کامل باشد و البته مقدار کمی شکر، نمک، چربی‌های ترانس، کربوهیدرات‌های تصفیه شده، نان سفید، برنج، گوشت قرمز، ماکارونی و چربی‌های اشباع شده استفاده کنید. از الکل هم دوری کنید. در مقابل قهوه، پروتئین سویا که در مواد غذایی نظیر توفو وجود دارد، ماهی، خوراکی‌های حاوی اسید‌های چرب امگا-۳، بلغور جوی دو سر، گردو، آووکادو، شیر و لبنیات کم چرب، مغز آفتابگردان سرشار از آنتی اکسیدان،روغن زیتون و چای سبز از کبد محافظت می‌کنند.
