گلوكز، قندي است كه بدن به عنوان سوخت اصلي از آن استفاده مي‌كند. همانطور كه يك ضبط صوت به باطري نياز دارد، بدن شما نيز براي فعاليت به گلوكز نياز دارد.
ديابت مليتوس كه با عنوان ديابت شناخته مي‌شود، تركيبي از دو كلمه ديابت و مليتوس است. كلمه ديابت برگرفته از كلمه يوناني سيفون است كه نشان‌دهنده‌ي دو ويژگي پر ادراري و پرنوشي در افراد ديابتي مي‌باشد و مليتوس از كلمه‌اي لاتين به معني عسل گرفته شده است كه نشان دهنده وجود قند در ادرار افراد ديابتي مي‌باشد. ديابت، بيماري است كه بر چگونگي استفاده بدن از گلوكز اثر مي‌گذارد.
نحوه استفاده بدن از گلوكز به صورت زير است:
- غذايي كه شما مي‌خوريد، جذب شده و كربوهيدرات غذا يا بخشي از آن به صورت گلوكز وارد جريان خون مي‌شود.
- پانكراس (غده سازنده و ترشح كننده انسولين در بدن) انسولين را به جريان خون وارد مي‌كند.
- انسولين كمك مي‌كند گلوكز وارد سلول‌هاي بدن شما شود. بدن با سوزاندن گلوكز انرژي مورد نياز خود را به دست مي‌آورد.
پانكراس غذاه‌اي در بدن شماست كه در زير و پشت معده قرار دارد. اين غذه با ترشح انسولين قند خون شما را تنظيم مي‌كند. انسولين همانند كليدي است كه درب‌هاي ورود قند به سلول را باز مي‌كند. اين هورمون به گلوكز اجازه ورود به سلول را ميدهد. اما در بدن فرد ديابتي انسولين ساخته نمي‌شود و يا به طور صحيح عمل نمي‌كند، در نتيجه گلوكز نمي‌تواند به طور طبيعي وارد سلول شود و سطح قند خون افزايش مي‌يابد. افزايش طولاني مدت قند خون فرد را به عوارض ديابت مبتلا مي‌كند.
انواع ديابت
دو نوع اصلي ديابت وجود دارد:
- ديابت نوع ۱
- ديابت نوع ۲
ديابت نوع ۱: ۵ تا ۱۰ درصد از موارد ابتلا به ديابت را به خود اختصاص ميدهد. در ديابت نوع ۱ پانكراس قادر به ساختن انسولين نمي‌باشد. بدن همچنان از طريق مصرف غذا، گلوكز دريافت مي‌كند اما گلوكز نمي‌تواند وارد سلول شود. براي حل اين مشكل فردي كه به ديابت نوع ۱ مبتلاست نياز به دريافت انسولين از طريق تزريقات منظم دارد.
ديابت نوع ۲:
۹۵ – ۹۰ درصد از كل موارد ديابت را به خود اختصاص ميدهد. در ديابت نوع ۲ پانكراس هنوز انسولين مي‌سازد ولي ترشح آن كاهش يافته يا به درستي در بدن عمل نمي‌نمايد. زيرا سلول‌ها نسبت به عمل انسولين مقاومت مي‌كنند كه دليل اصلي اين مقاومت چاقي و اضافه وزن است.
عوامل خطر ديابت نوع ۲
- چاقي و اضافه وزن
- سابقه خانوادگي ديابت
- سن بالاي ۴۵ سال
- سابقه به دنيا آوردن نوزاد بيش از ۴ كيلوگرم
- سابقه ابتلا به ديابت بارداري
- عدم فعاليت بدني
- بالا بودن چربي خون و فشارخون
- كيست‌هاي متعدد تخمدان
مرحله پيش ديابت
پيش از ابتلا به ديابت نوع ۲، معمولاً افراد به شرايطي دچار مي‌شوند كه در آن هيچ يك از علائم مربوط به ديابت مشاهده نمي‌شود. كه به اين حالت مرحله پيش ديابت گفته مي‌شود. در اين حالت قند خون فرد بالاتر از ميزان طبيعي بوده ولي نه به ميزاني كه به عنوان ديابت شناخته شود. هم اكنون پزشكان بيش از گذشته بر تشخيص مرحله پيش ديابتب ه عنوان راهي براي پيشگيري از ابتلا به ديابت نوع ۲ و همچنين عوارض آن از جمله مشكلات قلب و عروق، چشم و كليه تاكيد مي‌كنند. پزشكان بر اين باورند كه اين عوارض معمولاً يش از آگاهي فرد از ابتلا به ديابت نوع ۲ آغاز مي‌شود.
علائم مرحله پيش ديابت
اگرچه مرحله پيش ديابت معمولاً علائمي ندارد، با اين حال ممكن است علائمي همچون تشنگي غيرعادي، تكرر ادرار، تاري ديد و خستگي زياد نيز در آن مشاهده شود. علاوه بر اين، براساس نتيجه آزمايش قند خون هم مي‌توان مرحله پيش ديابت را تشخيص داد.
علائم هشدار دهنده ابتلا به ديابت
– پرادراري
چون بدن براي رهايي از گلوكز انباشته شده در خون آن را از طريق ادرار دفع مي‌كند.
- پرخوري
چون سلول‌ها قادر به استفاده از گلوكز خون و تامين انرژي از آنها نمي‌باشند.
- پرنوشي
چون بدن مي‌خواهد حجم آبي را كه از طريق ادرار از دست داده، جبران كند.
- احساس خستگي زياد
چون بدن عليرغم پرخوري نمي‌تواند از گلوكز براي تامين انرژي استفاده كند.
تشخيص ديابت
شما مي‌توانيد با آزمايش قند خون ناشتا و قند خون بعد از غذا از وضعيت سلامت يا ابتلا به ديابت با تشخيص پزشك معالجتان مطلع شويد:
قند خون طبيعي
- قند خون ناشتا <100mg/dl
- تست تحمل گلوكز خوراكي <140 mg/dl
قند خون در مرحله پيش ديابت
- قند خون ناشتا <100 – 125mg/dl
- تست تحمل گلوكز خوراكي <140-199 mg/dl
قند خون در فرد ديابتي
- قند خون ناشتا ³۱۲۶mg/dl
- تست تحمل گلوكز خوراكي ³ ۲۰۰ mg/dl
تست تحمل گلوكز خوراكي : OGTT
قند خون ناشتا: FPG
اختلال در تحمل گلوكز : IGT
اختلال در قند ناشتا: IFG
اهداف كنترل ديابت:
| شاخص‌هاي آزمايشگاهي | اهداف كنترل |
| قند خون ناشتا | ۷۰ تا ۱۳۰ ميلي گرم در دسي ليتر |
| قند خون بعد از غذا | كمتر از ۱۸۰ ميلي گرم در دسي‌ليتر |
| (HbA1c)هموگلوبين اي – وان – سي | كمتر از ۷ درصد |
| تري گليسريد | كمتر از ۱۵۰ ميلي‌گرم در دسي ليتر |
| (LDL) كلسترول بد | كمتر از ۱۰۰ ميلي گرم در دسي ليتر |
| (HDL) كلسترول خوب | بيشتر از ۵۰ ميلي گرم در دسي ليتر (زنان)
بيشتر از ۴۰ ميلي گرم در دسي ليتر (مردان) |
| فشارخون | كمتر از ۸۰/۱۴۰ ميلي متر جيوه |
منبع : شرکت نوونوردیسک
پایگاه جامع آموزش و فرهنگ سازی سلامت
