دکتر مسعود مرداني
استاد دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي عضو کميته کشوري ايدز
مصرف دخانيات چه به صورت سيگار و چه قليان براي سلامت انسان‌ها مخاطره‌آميز و نقش آن در بروز سرطان ريه از سال‌ها قبل اثبات شده است. علاوه بر اين، استفاده مشترک از قليان چه در منازل و چه قهوه‌خانه‌ها و رستوران‌هاي سنتي خود تهديدي براي سلامت محسوب مي‌شود زيرا بيماري‌هاي ويروسي و ميکروبي مختلفي از اين طريق قابل انتقال هستند. يکي از آلودگي‌هايي که در سال‌هاي اخير به طرز قابل‌توجهي در ايران شيوع پيدا کرده «اپشتن بار ويروس» يا EBV است. اين ويروس باعث ايجاد بيماري «مونونوکلئوز حاد عفوني» مي‌شود که با گلودردهاي شديد، چرک روي سطح لوزه‌ها، بزرگي غدد لنفاوي ناحيه گردن، تب و لرز همراه است.
خيلي از جوانان يکي- دو هفته بعد از استفاده مشترک از قليان دچار اين بيماري مي‌شوند، حتي اگر از سر مکش يکبار مصرف استفاده کرده باشند. در واقع، فردي که به اين بيماري مبتلاست، مي‌تواند با يکبار پک زدن تعداد زيادي ويروس را وارد محفظه آب قليان کند. با‌توجه به اينکه در اين محفظه هواي خنک وجود دارد، ويروس مي‌تواند مدت طولاني در آن زنده بماند و باعث آلودگي ساير افراد مصرف‌کننده قليان شود.
احتمال انتقال سل، حتي فقط با يک پک!
بسياري از بيماري‌هاي منتقله توسط ريز قطره‌هاي تنفسي مثل سل، آنفلوانزا، سرماخوردگي و… مي‌توانند با مصرف قليان مشترک ميان افراد منتقل شوند.
البته راه انتقال بيماري‌هاي ويروسي مثل آنفلوانزا فقط استنشاق نيست بلکه کافي است بيمار به بدنه يا شيلنگ قليان دست بزند و شما بعد از او با آن ناحيه تماس پيدا کنيد. سل نيز يکي از عفونت‌هاي باکتريايي است که به‌راحتي از طريق قليان مشترک منتقل مي‌شود.
اين بيماري در افرادي که نقص يا ضعف سيستم ايمني دارند مثل افراد مبتلا به ايدز مي‌تواند بسيار خطرناک باشد. از علائم اصلي آن نيز مي‌توان به درگيري ريه، سرفه، تب، خلط عفوني، عرق شبانه و بي‌اشتهايي اشاره کرد. افراد مبتلا به سل مي‌توانند با انجام آزمايش خلط، بيماري‌شان را تشخيص دهند. اين بيماران بايد براي مدت ۶ ماه داروي ضد سل مصرف کنند تا درمان شوند.
البته به غير از سل ريوي انواع ديگري از اين بيماري نيز وجود دارد؛ از جمله سل استخوان، دستگاه تناسلي، مغز، کبد، چشم و…
از ظاهر افراد نمي‌توان به سلامتشان پي برد
تمامي بيماري‌هاي ويروسي که با تماس‌هاي مستقيم منتقل مي‌شوند از جمله تبخال دور لب، بيماري‌هاي عفوني ناحيه دهان و ضايعات شبيه آفت همگي مي‌توانند به دنبال استفاده از قليان مشترک از فرد بيمار به افراد ديگر منتقل شوند. حتي گاهي اوقات ممکن است علائم اين بيماري‌ها بعد از يک دوره کمون چند روزه تظاهر پيدا کنند. به همين دليل احتمال دارد فرد آلوده باشد و علامتي نداشته باشد بنابراين شما متوجه نمي‌شويد بيمار است و از قليان مشترک با او استفاده مي‌کنيد و آلوده مي‌شويد.
در مورد تبخال نيز ثابت شده افرادي که دچار تبخال راجعه مي‌شوند حتي در مواقعي که تبخال ندارند هم ممکن است درجات خفيفي از تراوش ويروس را در دهان و روي لب‌هايشان داشته باشند.
انتقال ايدز و هپاتيت با قليان بعيد است
استفاده از قليان مشترک راه شايعي براي انتقال ايدز و هپاتيت محسوب نمي‌شود. بيماري ايدز يا از طريق مادر آلوده به جنين منتقل مي‌شود يا به دنبال استفاده از سرنگ مشترک يا تماس جنسي بنابراين انتقال HIV و هپاتيت B و C به دنبال استفاده از مواد خوراکي و قليان بسيار بعيد است.
مگر اينکه فرد مبتلا دچار زخمي در ناحيه دور لب باشد و خون حاصل از آن به سر مکش قليان منتقل شود و در عين حال فرد سالم نيز زخمي در دهان داشته باشد و با خون آلوده به ويروس HIV تماس پيدا کند بنابراين انتقال بيشتر از طريق خون است و لزومي ندارد افراد خيلي نگران اين موضوع باشند.
احتمال انتقال هليکوباکتر پيلورى وجود دارد
«هليکوباکتر پيلورى» نوعي آلودگي باکتريايي است که مي‌تواند از طريق بوسيدن، قليان مشترک، قاشق مشترک، غذاي مشترک و حتي دست دادن ميان افراد منتقل شود، اما بايد بدانيد اين باکتري خيلي دردسرساز نيست و بسياري از ما از ابتداي عمرمان چند بار به آن مبتلا شده‌ايم. اين عفونت ممکن است هيچ‌گونه علامتي نداشته باشد اما در بعضي موارد با ورم معده و اثني‌عشر، درد ناحيه زير جناق، تهوع، استفراغ و ترش کردن غذا همراه مي‌شود. در واقع علائم آن بيشتر شبيه زخم معده است.
استفاده از شير در قليان و افزايش خطر رشد باکتري‌ها
يکي از باورهاي غلط ميان مردم اين است که استفاده از شير به جاي آب در مخزن قليان مي‌تواند از انتقال آلودگي‌ها به مصرف‌کننده جلوگيري کند. اين باور کاملا اشتباه است و برعکس آن حقيقت دارد زيرا شير محيط بسيار مناسبي براي رشد و بقاي ميکروب‌ها و ويروس‌هاست. با توجه به مضرات ذکر شده در بالا توصيه مي‌کنم جوانان دخانيات را کنار بگذارند و دنبال ورزش، تفريح، سفر، طبيعت‌گردي و سرگرمي‌هاي سالم ديگر باشند.
salamat.ir
