۱۳۹۴/۱۰/۱۳
طعم نامناسب و کیفیت پایین برخی شیرها، انتشار خبر افزودن پالم به شیر از سوی برخی کارخانه‌ها یا افزودن وایتکس به شیر توسط عده‌ای از دامداران، ناخودآگاه منجر به کاهش استفاده از شیر و لبنیات شد. البته باید به مردم حق داد که با بروز چنین رخدادهایی احساس خطر کنند.
دبیر انجمن صنایع لبنی کشور با رد اینکه استفاده از پالم خطر دارد، عنوان می‌کند: «استنباط سمی و مضر بودن از روغن پالم اشتباه است. روغن پالم به عنوان یکی از روغن‌های گیاهی، مصرف عمده در روغن‌های نباتی یا خانگی دارد. پالم همان روغن نباتی است که خانواده‌ها مصرف می‌کنند، به عبارتی از ۱۵۰میلیون تن مصرف روغن جهان ۵۰میلیون تن روغن پالم است یعنی در تمام دنیا یک سوم روغنی که مصرف می‌کنند پالم است. در ایران هم این نسبت رعایت شده است. بنابراین افزودن پالم به شیر و ماست میسر نیست و نبوده و قبول نداریم که به شیر، پالم اضافه می‌شده؛ فقط ۱۴۰کارخانه دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت مجوز داشتند که خامه قنادی، پنیرهای آنالوگ با چربی گیاهی، پنیر پیتزا و بستنی تولید کنند. اما وجود وایتکس در شیر، در واقع هیچگاه و اصلاً نمی‌توان وایتکس را به شیر اضافه کرد. بوی این سفید‌کننده آنقدر تند و آزاردهنده است که درصورت افزوده شدن بوی آن قابل تحمل نیست.»
دکتر ربابه شیخ الاسلام، رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران با ادعای اینکه شیرهای صنعتی هیچگاه به موادی همچون پالم و وایتکس آلوده نبوده‌اند، می‌گوید: «از سال‌ها قبل گاوداری‌ها موظف شده‌اند برای پیشگیری از مصرف شیر فله‌ای که ممکن است بیماری تب مالت را شایع کند، شیرهای خود را برای تست به ایستگاه تجمیع شیر می‌فرستند و اگر کارشناسان در شیرها آلودگی یا نشانه بیماری ببینند شیر را به گاوداری برمی گردانند و گواهی سلامت صادر نمی‌کنند. برخی از گاوداری‌ها از ترس اینکه مبادا ایستگاه تجمیع شیر بگوید شیرشان آلودگی دارد شیر را می‌دوشیدند و به آن موادی اضافه می‌کردند. شایعه وایتکس یا جوش شیرین و غیره هم از اینجا سر درآورد. چون تصور داشتند وایتکس آلودگی را از بین می‌برد و کارشناسان نمی‌توانند میکروب را تشخیص دهند که تصور اشتباهی داشتند و شیر وایتکسی به آنها بازگردانده می‌شد.
بعد از این ماجرا گاوداری‌های متخلف به شیرشان جوش شیرین زدند چون فکر می‌کردند اگر شیر قلیایی شود کارشناسان ایستگاه شیر متوجه آلودگی شیرشان نمی‌شوند که در این برهه هم موفق نشدند. خیلی اعتراض کردیم که شیر آلوده را دوباره به گاوداری برنگردانند یا گاوداری‌ها را آموزش دهند شیر سالم بدهند. به نظرم ایستگاه تجمیع شیر باید در شرح وظایفش این باشد که اگر سلامت فلان شیر گاوداری را قبول ندارند به آنها آموزش دهند، اما این کار را نکردند. متأسفانه حرف متخصصین سلامت و هشدارهایشان در مورد مصرف نکردن شیر فله‌ای یا آموزش گاوداریهایی که شیر ارسالی‌شان به مکان‌های تجمیع شیر سالم نبوده بر اساس بررسی علت آلودگی مورد توجه قرار نگرفت و با رسانه‌ای کردن صحبت‌های وزیر بهداشت، ناگهان مردم با صنعت شیر که متهم به اضافه کردن پالم شده بود عناد ورزیدند و به شیرهای فله‌ای پناه بردند و سلامت از دو سو ضرر کرد؛ اول کاهش مصرف شیر و بی‌اعتمادی به صنعت لبنیات و دوم مصرف شیر فله‌ای و افزایش تب مالت. تب مالتی که ۲۰ سال آن را کنترل کردیم و مدام از پشت بلندگوی ماشین‌ها فریاد زدیم شیر را بجوشانند، دوباره شیوع پیدا کرد.»
دکتر شیخ الاسلام ادامه می‌دهد: «من به عنوان فردی که واقعاً از کمبود مصرف شیر پاستوریزه و استریلیزه هم برای مردم و هم برای صنعت نگرانم بارها درخواست کردم با توجه به‌بند ۳۷بخش سلامت قانون برنامه پنجم که وزارت بهداشت موظف شده کالاها، مواد و غذاهای زیان آور سلامت را مشخص کند و تبلیغ‌کنندگان این محصولات را جریمه کند به این محصولات مالیات بسته شود تا گران‌تر شوند و خریدار کمتر آن را بخرد و سود به دست آمده از این روش را صرف یارانه به غذاها و کالاهای دوستدار سلامت کنند که ارزان به دست مصرف‌کننده برسد. به نظر من کالاهای شور و حاوی شکر باید برای حفظ سلامت گران شوند تا کمتر خریده شوند و به جای آن لبنیات کم‌چرب و کم نمک از این طریق ارزان‌تر به دست مردم برسد.»
شیرها کیفیت ندارند
بیشتر مردم از بی‌کیفیت بودن شیرها شکایت دارند؛ شکایت‌هایی شبیه اینکه مثلاً زمان قدیم شیرهای شیشه‌ای را وقتی می‌جوشاندند اقلاً کمی سرشیر می‌داد یا اینکه می‌توانستند از آن ماست بگیرند ولی حالا شیرها مزه بدی دارند یا به دلیل نامعلومی با معده‌شان ناسازگاری دارد.
رضا باکری پاسخ نارضایتی مردم را این‌گونه می‌دهد: «در زمان تحریم‌ها چون نمی‌توانستیم انتقال ارز انجام دهیم، کشتی‌هایی که خوراک دام می‌آوردند با محموله‌شان ۶ ماه روی دریا می‌ماندند. خب خوراکی که ماه‌ها در گرما روی دریا می‌ماند و بعد در گاوداری توزیع می‌شود قطعاً به طعم شیر و گوشت آسیب می‌زند. حالا که ۱۰ سال است به خاطر تحریم‌ها نمی‌توانیم بموقع مواد غذایی دام را در اختیار نهادهای دامداری قرار دهیم طبعاً این مسأله روی مزه و طعم شیر و گوشت هم اثر می‌گذارد. چون کنجاله که غذای اصلی دام‌های صنعتی است به گاوداری‌ها نمی‌رسید و نزدیک به دو میلیون تن ضایعات نان را که نان‌های کپک زده بودند به گاوداری می‌آوردند و تأثیرش را در شیر می‌بینید.»
دکتر شیخ الاسلام هم در این باره عقیده دارد: «مزه بد برخی شیرها به خاطر نوع تغذیه دام است. اگر به مرغ و گاو، غذای خوب بدهیم شیر و گوشت آن خوشمزه است اگر قرار باشد گوسفند و گاو زباله بخورد و مرتع نداشته باشد معلوم است که تأثیرش روی محصولات‌اش خواهد بود، نه شیر طعم خوبی خواهد داشت نه گوشت.
دوم اینکه ما نمی‌دانیم مردمی که از مزه بد شیر گلایه می‌کنند منظورشان شیر فله‌ای است یا شیر صنعتی؟ آخرین بررسی مصرف شیر درکشور سال ۱۳۸۲ بوده که توسط انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی انجام شده است که هر ۱۰ سال یکبار باید این بررسی انجام شود تا مصرف هر ماده غذایی در هر استانی مشخص شود چقدر است و بر اساس آن کارهای پژوهشی انجام دهیم. الان ۱۳ سال از آخرین بررسی‌ها می‌گذرد اما به دلیل آنکه بودجه پژوهش انستیتو تحقیقات تغذیه صرف حقوق پرسنل می‌شود بنابراین تحقیق ملی انجام نشده و نمی‌دانیم مصرف شیر فله‌ای و صنعتی چقدر است؟»
نباید از شیر غافل شد
شیر در سبد غذایی خیلی از ایرانی‌ها جایی ندارد. البته آمارها هم از کاهش محسوس مصرف لبنیات حکایت دارند و اگر فکری برای آن نشود ۱۰ تا ۲۰ سال دیگر شاهد بیماری‌های پوکی استخوان و راشیتیسم و قد کوتاهی فرزندانمان خواهیم بود.
دکتر فرید نوبخت حقیقی، کارشناس دفتربهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با «ایران» عنوان می‌کند: «وزارت بهداشت یک سبد غذایی پیشنهادی برای افراد ۱۸ تا ۵۰ سال دارد و توصیه می‌کند هر فرد باید ماهانه حدود ۸ لیتر شیر و حدود ۳ کیلوگرم ماست و ۵۰۰ گرم پنیرمصرف کند. این مقدار مطلوبی است اما می‌بینیم مقدار مصرف در حال حاضر بسیار کمتر است و با توجه به نقش بی‌بدیل و بدون جانشینی که شیر در تغذیه انسان دارد از این نظر یک کمبود فاحشی در وضعیت غذایی ما ایجاد شده است. باید برای گسترش استفاده از شیر و لبنیات فرهنگ‌سازی شود تا مردم با فرهنگ صحیح مصرف شیر و لبنیات آشنایی بیشتری پیداکنند و میزان مصرف این ماده غذایی حیاتی در کشور افزایش پیداکند.»
این کارشناس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت درباره عوارض مصرف ناکافی شیر می‌گوید: «پیامد نهایی و عوارض بیماری‌های ناشی از مصرف ناکافی شیر به این زودی خود را نشان نمی‌دهد بلکه در یک پروسه ۱۰ تا ۲۰ ساله در جامعه عوارض خود را نشان می‌دهد. بعضی از عوارض کوتاه مدت مصرف ناکافی شیر و لبنیات را به‌صورت فاکتورهایی مثل کاهش کلسیم خون، کاهش میزان پروتئین و کم وزنی و رشد قدی و وزن ناکافی در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌کنیم. برخی از اثرات دیرپای مصرف این مواد غذایی در بلند مدت خودش را نشان می‌دهد که بیماری پوکی استخوان نمونه آن است.»
نتایج تحقیقات دانشمندان علوم تغذیه نشان می‌دهد مصرف شیر و محصولات آن بر طول عمر، قد و هوش انسان تأثیر می‌گذارد و افزایش طول عمر و سلامت هم‌اکنون یکی از مؤلفه‌های مهم توسعه جوامع بشمار می‌رود. کشور ژاپن با بهبود تغذیه موفق شده است درطول ۲۰ سال میانگین قدی خود را ۱۰ سانت افزایش دهد ولی کشورما با کوتاهی قد در طول ۲۵ سال گذشته روبه‌روست.
سلامت نیوز: پالم و وایتکس در شیر، شایعه یا واقعیت؟
