مصرف نوشابه همچنان در کشور چند برابر استاندارد جهانی
یک لیوان نوشیدنی خنک و خطرناک
نه نیازی به آمارهای ضد و نقیض است و نه اعلام فلان مسئول و فلان مدیر مربوطه تا ثابت شود بحران چقدر است. همین بحرانی که یک ماه برایش کار می‌کنیم و با قیمت نه خیلی ارزانی می‌خریم و بسته بسته در خانه‌هایمان انبار می‌کنیم تا مبادا یک وقت مهمان بیاید و سفره ما بدون این ماده مضر از رونق بیفتد. نه اشتباه نشود قضیه نه سیگار است و نه قلیان و نمک و قند و… از این چیزهایی که هر کدامشان به تنهایی برای خودش یک پا قاتل است. قضیه این نوشیدنی‌های رنگارنگ گازداری است که این روزها به اسم نوشابه از گوشه و کنار بیشتر خانه‌ها سر درآورده است و اصلاً بدون آنها روز خیلی‌ها شب نمی‌شود.
به صف فروشگاه فکر کنید، وقتی همه با چرخ‌های پر از خرید برای حساب کردن در صف صندوق ایستاده‌اند. در لابه‌لای خرید چند نفر بطری‌های کوچک و بزرگ با طعم‌ها و مزه‌های مختلف نوشابه به چشم می‌خورد؟ آنقدر این صحنه تکراری است که حتی شاید دیگر نه برایتان تازگی داشته باشد و نه اصلاً به آن توجه کرده
باشید.
بله این واقعیت تلخ و غیرسالم این روزهای سبد خرید خیلی از خانوارها است. سبدی که با وجود همه تلنگرها و هشدارهایی که تا به امروز درباره عوارض مهلک نوشابه‌های گازدار، آن هم نه یک و چند بار که صدها بار به گوشمان خورده است، همچنان هرروز پربارتر از دیروز می‌شود؛ آن هم با برندها و طعم‌های جدیدی که در رساندن مردم به خط پایان، به طرز عجیبی با هم به رقابت پرداخته‌اند.
نوشیدنی بیگانه در سفره ایرانی
یادتان هست؟ همان سالهایی که شاید برای انتخاب یک شیشه نوشابه آنقدر مردد و گیج نمی‌شدید که کدام را انتخاب کنید؟ اما این روزها واقعاً و بدون اغراق برای خرید یک بطری نوشابه، باید زمان زیادی وقت گذاشت و چند دوری اطراف قفسه‌های نوشابه فروشگاه‌ها گشت زد تا از بین این همه برند و طعم و اندازه و رژیمی و غیررژیمی و… بتوان یک بطری انتخاب کرد. نوشابه حالا دیگر فقط یک نوشیدنی لوکس مخصوص از ما بهتران نیست، این نوشیدنی را همه جا می‌توان یافت. حتماً این تجربه را داشته‌اید که به رستوران یا هتل نسبتاً معروفی هم رفته‌اید و درخواست نوشیدنی کرده‌اید و فقط در لیست منوی‌شان چشم‌تان به انواع و اقسام نوشابه‌های گازدار افتاده است و بس.
در مجالس عروسی و تالارها، همایش‌ها و بوفه مدارس حتی در جشنواره‌های سنتی و خلاصه به جرأت می‌توان گفت که در همه جا ردپای این نوشیدنی گازدار یا بهتر است بگوییم سم دار به چشم می‌خورد. نوشیدنی‌ای که هیچ تعلق خاطری به فرهنگ و سنت‌های غذایی متنوع و غنی ما نداشت و فقط و فقط با سیاست‌های کلان و سودمندانه شرکت‌های تولیدی آرام آرام جای خود را در کنار سفره غذای ایرانی باز کرد.
این در حالیست که با یک نگاه گذرا به تنوع و حجم انبوه تولید عرقیات گیاهی و نوشیدنی‌های محلی در مناطق مختلف کشور می‌توان به این نتیجه رسید که اگر از این ظرفیت استفاده می‌شد، چه بسا تا به امروز قفسه فروشگاه‌های مختلف پر بود از نوشابه‌های گیاهی غیرگازدار و البته غیرمضر محلی ایرانی. بی‌اغراق می‌توان گفت ایران یکی از کشورهایی است که نوشیدنی‌ها و عرقیات سنتی آن تنوع چشمگیر و فراوانی دارد. آنقدر که بر اساس آموزه‌های طب سنتی ایرانی برای بسیاری از بیماری‌ها درمان‌هایی بر اساس نحوه استفاده از این نوشیدنی‌ها پیشنهاد شده است. عرقیات ایرانی که هر کدام خواص مختلف و زیادی دارند و از تنوع بسیار زیادی برخوردارند؛ عرقیاتی مثل عرق آویشن، عرق پانزده گیاه، عرق برگ زیتون، عرق برگ چنار، عرق گل نیلوفر، عرق طارونه، عرق پنیرک، عرق کرفس، عرق گشنیز، عرق کاهو، عرق گل بنفشه، عرق ناخنک، عرق مورد، عرق بیست گیاه، عرق باباآدم، عرق کاکوتی، عرق آویشن، عرق اسطو خودوس، عرق بید و…
مدتی قبل تعدادی از شرکت‌ها و کارخانه‌های تولیدی برای اولین بار به این کار اقدام کردند و برخی از نوشیدنی‌ها و عرقیات سنتی را در قالب صنعتی به عنوان نوشیدنی تفریحی و کنار غذا به بازار عرضه کردند، اما به دلایل مختلفی چون ارزیابی نکردن ذائقه مصرف کننده و نیز پایین بودن کیفیت بعضی از محصولات تولیدی موفق نشدند در این بازار آشفته نوشابه‌های گازدار به رونق زیادی دست پیدا کنند.
در بین تمام نوشیدنی‌های سنتی نیز تنها دوغ توانسته با وجود رقبای سرسخت در عرصه رقابت با نوشیدنی‌های گازدار مورد توجه قرار گیرد. هر چند در سال‌های اخیر این نوشیدنی سنتی هم برای جا نماندن از قافله نوشابه‌ها به ناچار با گاز دست و پنجه نرم می‌کند هر چند دوغ‌های گازدار اما سنتی هم در بازار طرفداران خاص خود را دارند.
با این حال باز هم به نظر می‌رسد در این سال‌ها تلاش چندانی برای تولید و فرهنگسازی مصرف نوشیدنی‌های سنتی ایرانی که همه سالم‌ترند و هم برخاسته از فرهنگ خودی، آنچنان که مورد انتظار بود، صورت نگرفته است!
یک لیوان نوشیدنی پرضرر
درباره مضرات نوشابه‌های گازدار بارها و بارها شنیده‌ایم. آنقدر که گوش همه پر است و می‌توان گفت حنای توصیه‌های سلامتی پزشکان برای خیلی از طرفداران پر و پا قرص نوشابه‌های گازدار رنگی ندارد. اما نکته عجیب این جاست که واقعاً چرا با وجود همه این توصیه‌ها و خطرات اثبات شده، هنوز هم مصرف این نوشابه‌ها در بین ما ایرانی‌ها، چند برابر استاندارد جهانی است؟
«سالومه غنی‌پور» کارشناس صنایع غذایی است. او درباره تحقیقات صنعتی که درباره عوارض نوشابه‌های گازدار و مصرف آن صورت گرفته، می‌گوید:« تحقیقاتی که درباره زیان‌های نوشابه‌های گازدار صورت گرفته، فقط مختص اینجا یا یک منطقه و کشور خاص نیست. این تحقیقات به صورت جهانی است و در آنها اثبات شده که نوشابه‌های گازدار ضررهای مشابهی دارد که در مدت زمان طولانی مجموع تأثیرات آن به وضوح قابل مشاهده است. در سال‌های اخیر در ایران سن ابتلا به پوکی استخوان بشدت کاهش یافته است. ابتلا به این بیماری بخصوص در میان زنان افزایش چشمگیری داشته و حتی به زیر ۴۰ سال هم رسیده است. همین طور شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها هم بسیار بیشتر از قبل دیده می‌شود. قند بالای موجود در نوشابه‌ها که حتی در نوع رژیمی آن هم وجود دارد یکی دیگر از معایب خطرناک نوشابه‌های گازدار است. این قند به اندازه‌ای است که برای سوزاندن میزان قندی که با یک لیوان نوشابه وارد بدن می شود، باید دست کم یک ساعت پیاده روی کرد. این در حالی است که در هر لیوان نوشابه ۳۵ تا ۵۵ میلی گرم کافئین وجود دارد که بی خوابی، افزایش میزان تپش قلب و نوعی اعتیاد را هم به همراه دارد. ترکیبات مصنوعی دیگری مثل رنگ‌های غیراستاندارد که در بیشتر نوشابه‌ها وجود دارد با تجمع در کبد به مرور باعث ایجاد نارسایی در این عضو می‌شود.»
او در ادامه تأکید می‌کند: «نوشابه تأثیرات منفی زیادی بر سلامت خانم‌ها دارد. یعنی بیشتر از اینکه برای آقایان مضر باشد، برای خانم‌ها مضر است. تحقیقان نشان داده خطر ابتلا به فشار خون در خانم‌هایی که روزانه یک بطری یا بیشتر نوشابه گازدار مصرف می‌کنند، بین ۱۶ تا ۴۴ درصد افزایش یافته است. گذشته از آن تقریباً اکثر نوشابه‌های گازدار، دارای مقادیر فراوانی کربوهیدرات و اسید به ویژه اسید فسفریک هستند که هر دو بشدت آسیب‌های غیر قابل جبرانی به دندان‌ها وارد می‌کنند. حالا تصور کنید یک نوشابه مملو از اسید و قند چه ترکیب فوق‌العاده‌ای برای تخریب دندان‌ها میتواند داشته باشد. سوء تغذیه هم یکی دیگر از اثرات مخرب نوشابه‌ها است. خصوصاً در جامعه کنونی که مصرف نوشابه، جایگزین بسیاری از نوشیدنی‌های سالم مثل آب میوه و شیر و حتی آب شده است. افرادی که به جای نوشیدنی‌های سالم، نوشابه گازدار مصرف می‌کنند احتمال دارد به مقدار کافی ویتامین A، کلسیم و منیزیم دریافت نکنند. اسید فسفریک موجود در نوشابه‌های گازدار موجب برداشت کلسیم و منیزیم از بافت‌های بدن می‌شود و مقدار این مواد مغذی را در بدن کاهش می‌دهد. کلسیم و منیزیم به کارکرد بهتر و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. حتی تحقیقات جدید نشان داده که علاوه بر ترکیبات نوشابه‌ها، بطری‌های پلاستیکی نوشابه هم برای سلامت مضر هستند و می‌توانند ما را بیمار کنند. این بطری نوعی ماده شیمیایی سمی به نام بیسفنول A یا BPA دارد که میتواند از بطری به نوشابه و پس از مصرف نوشابه به بدن ما وارد شود. بررسی‌ها نشان داده است که BPA با تعداد زیادی از بیماری‌ها از جمله نقص سیستم ایمنی بدن ارتباط دارد. به طور کلی باید گفت همان طور که عنوان شد با نوشیدن یک لیوان نوشابه گازدار مقادیر زیادی از بیماری را ظرف چند ثانیه وارد بدن می‌کنیم، بیماری‌هایی که برای جلوگیری از حاد شدن آنها باید تلاش‌های زیادی کرد تا آنجا که واقعاً این فکر به ذهن خطور می‌کند که به راستی اصلاً چه ضرورتی برای نوشیدن این ماده مخرب
وجود دارد؟»
مقام اول در مصرف نوشابه
گزارش‌ها نشان می‌دهد سرانه مصرف نوشابه در دنیا ۱۰ لیتر است اما به طور متوسط سالانه هر نفر در ایران ۴۲ لیتر نوشابه مصرف می کند؛ یعنی ایرانیان سالانه بیش از دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون لیتر از مایعی استفاده می‌کنند که مضرات متعدد آن به لحاظ علمی ثابت شده است. با مقایسه این آمار با آمار دیگر کشورهای جهان به این نتیجه می‌رسیم که ما در سرانه مصرف نوشابه‌های گازدار مقام اول را در جهان پیدا کرده‌ایم. گذشته از آن جالب اینجاست که به این مقام اول هم راضی نیستیم و ظاهراً قصد داریم رکورد جدیدی خلق کنیم به طوری که در بیست سال اخیر، مصرف نوشابه‌های گازدار در کشور، نزدیک به ۱۵درصد رشد داشته است، در حالی که طی این بیست سال، مصرف شیر و لبنیات، تنها حدود یک دهم درصد رشد کرده است! به گفته برخی از سایت‌های خبری، در بسیاری از کشورها، میزان استاندارد برای قند نوشابه‌ها زیر ۸ درصد است، درحالی که متخصصان در ایران آن را ۱۰ درصد عنوان کرده‌اند و متأسفانه در حال حاضر میزان قند موجود در نوشابه‌ها در ایران ۱۲ درصد است. این در حالی است که تعداد کارخانه‌های تولید انواع و اقسام نوشابه‌های گازدار در چند سال اخیر در ایران افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته و صاحبان این صنعت زیان‌آور سالیانه رقم‌هایی نجومی صرف تبلیغات این نوشیدنی مضر می‌کنند. البته موضوع غیراستاندارد بودن افزودنی‌های نوشابه فقط مخصوص ایران نیست، تحقیقی که اخیراً روی دو نوشابه گازدار امریکایی صورت گرفته، نشان داده که میزان اسید فسفریک موجود در این نوشابه‌ها ۲۰۰ برابر از حد مجاز بیشتر است. در هر صورت، چه خوشبین باشیم و چه نباشیم، نوشابه به راستی نوشیدنی مضری است. با این حال تاکنون نه بازنگری خاصی در فعالیت کارخانه‌های نوشابه‌سازی صورت گرفته و نه حتی آنقدری که عزم جدی برای کاهش مصرف سیگار و قلیان و… وجود دارد، کسی نگران نوشابه‌های گازدار است. نوشابه‌ها همچنان می‌آیند و می‌روند و از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ گرفته تا بوفه مدارس و حتی مهدهای کودک و… هنوز هم مشتریان پر و پا قرص خود را دارند؛ مشتریانی که تاکنون هیچ کس به طور جدی نگران حالشان نبوده اما خودشان سالیان سال است که انگار نگران درآمدهای میلیونی کارخانه‌های تولید نوشابه هستند تا مبادا این سود کلان، کمی افت کند.
نویسنده : پریا خداقلی زاده
منبع : روزنامه ایران
کد خبر: ۴۹۷۰۰تاریخ: ۲/۱۱/۱۳۹۳
