بیماری هپاتیت ب توسط یک ویروس در بدن ایجاد می شود که یکی از راه های انتقال آن تزریق خون آلوده به فرد سالم است. از آنجایی که تعدادی از آزادگان در ایام اسارت و در بیمارستان های عراق با فرآورده های خونی آلوده به این بیماری مبتلا شدند، بر آن شدیم تا راهکارهای تغذیه در رابطه با بی اشتهایی که یکی از رایج ترین عوارض هپاتیت هست را برشمریم. این افراد دچار بی اشتهایی مفرط می شوند و در نتیجه مدت بسیار کوتاهی بخش اعظمی از وزن آنان از بین می رود، از این رو اولین نکته، رفع بی اشتهایی این افراد است.
وزن
ارزیابی وضعیت تغذیه بیمار توسط متخصص تغذیه در مراحل اولیه بیماری پیش از آن که وزن بیمار دچار تغییرات زیادی شود توصیه می شود. مقدار انرژی مورد نیاز فرد با توجه به وزن واقعی بیمار قبل از بیماری و تغییرات وزن حین بیماری تعیین می شود. ضمن این که وجود ادم نیز باید برای تعیین وزن واقعی مورد توجه باشد.
مبتلایان به هپاتیت خصوصا هپاتیت B باید مراقب اضافه وزن و چاقی باشند. غالبا” افراد چاق مبتلا به کبد چرب هستند.
بی اشتهایی، تهوع و استفراغ؛ علائم شایع بیماری
بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ که از علائم شایع بیماری هستند، در صورت ادامه دار بودن تا یک ماه، می توانند اثرات نامطلوبی بر وضعیت دریافت مواد مغذی داشته باشند.
با بی اشتهایی مبارزه کنید
به دلیل فعل و انفعالاتی که طی این بیماری در بدن رخ می دهد، این بیماران دچار بی اشتهایی مفرط می شوند و در نتیجه مدت بسیار کوتاهی بخش اعظمی از وزن آنان از بین می رود، از این رو اولین نکته رفع بی اشتهایی این بیماران است.
* بیماران کبدی به دلیل بی اشتهایی شدید شاید بتوانند کمتر از نصف حجم وعده های غذایی خود را در حالت عادی دریافت کنند، بنابراین مصرف غذاهای با کیفیت بالای پروتئین، ویتامین و مواد معدنی در حجم کم به دفعات(۵ تا ۷ وعده به همراه یک میان وعده سبک در پایان شب) توصیه می شود.
با توجه به این که حالت تهوع با گذشت روز تشدید می شود، باید توجه ویژه ای به دریافت وعده ی اصلی در صبح شود. گر چه توصیه ی پزشکان به استفاده از رژیم پرپروتئین – پرکالری است، اما در مبتلایان به حالت تهوع حفظ تعادل رژیم غذایی متناسب با تمایل و اشتهای بیمار اولویت دارد.
کربوهیدرات های پیچیده
انتخاب های سالمی داشته باشید
* کربوهیدرات های سالم مصرف کنید: ۵۰ تا ۵۵ درصد انرژی دریافتی فرد هپاتیتی باید از کربوهیدرات های پیچیده تامین شود. غلات کامل(به صورت پودر) سیب زمینی آب پز و حبوبات کامل از منابع خوب کربوهیدرات های پیچیده به شمار می روند.
یک رژیم غذایی صحیح رژیمی است که روزانه حداقل یک وعده کامل از حبوبات پخته شده به میزان ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم یا ۳ عدد سیب زمینی متوسط را در خود داشته باشد. از غذاهای دیگری که کربوهیدرات های مفید را در خود دارند، می توان به عسل ، خرما ، کشمش و توت خشک اشاره کرد.
پروتئین فراموش نشود: یک فرد مبتلا به هپاتیت باید روزانه ۲/۱ تا ۵/۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن پروتئین دریافت کند. این موضوع اهمیت بسیار زیادی در حفظ وزن بیمار دارد. از این رو باید با دقت رعایت شود. به علاوه استفاده از رژیم پرکالری و کم پروتئین نیز که گاه تجویز می شود، می تواند باعث تشدید سوء تغذیه و کاهش توده عضلانی بدن شود.
البته در این بیماران استفاده از منابع پروتئینی گیاهی نسبت به منابع حیوانی ارجحیت دارد.
مصرف چربی ها ضروری است: توصیه می شود ۳۰ تا ۳۵ درصد کل کالری مورد نیاز فرد مبتلا از چربی های اشباع نشده تامین شود که در این میان روغن هسته انگور، زیتون ، روغن کانولا و روغن دانه انگور از بهترین ها هستند.
تامین مایعات و املاح کافی بسیار مهم است؛ بنابراین مصرف عصاره گوشت، آب سبزیجات و میوه ها می تواند بسیار مناسب باشد. در صورتی که بیمار به دفعات استفراغ داشته باشد و نتواند مایعات بدن را با افزایش مصرف آب، آبمیوه و نوشیدنی های ورزشی جبران نماید، دریافت مایعات و دارو باید به صورت وریدی انجام شود.
اثرات مضر غذاهای آماده
از این غذاها پرهیز کنید
* غذاهای فرایند شده(سوسیس، کالباس و …)، غذاهای نیمه آماده و غذاهای کنسرو شده که حاوی نگهدارنده ها و افزودنی های گوناگون هستند نیز قطعا باعث افزایش کار کبد می شوند، بنابراین مصرف غذاهای تازه و در صورت امکان مواد غذایی ارگانیک که سموم شیمیایی نیز در تهیه آن ها استفاده نشده، توصیه می گردد. از مصرف عصاره گوشت های آماده برای تهیه سوپ و غذا نیز باید خودداری شود. در عوض مصرف سوپ با سبزیجات تازه و عصاره تازه گوشت(بدون چربی) که در منزل تهیه شود به عملکرد بهتر کبد کمک می کند.
* از آن جایی که کافئین باعث تحریک کبد می شود، مصرف قهوه ، کولاها ، شکلات و برخی چای ها باید محدود شود.
* غذاهای چرب مخصوصا” با منشاء حیوانی بار زیادی را به کبد(جهت تولید صفرا برای هضم) وارد می کنند، بنابراین دریافت چربی ها باید کاهش یابد و فقط از روغن های گیاهی و غیرهیدروژنه استفاده شود و از مصرف روغن جامد، مارگارین، کره بادام زمینی، فست فودها، گوشت های باربکیو شده، شیر و پنیر چرب، خامه و شیرینی ها به طور جدی پرهیز گردد. روغن زیتون خالص و روغن دانه ی کتان انتخاب های مناسبی برای این افراد هستند.
غذاهای فرایند شده(سوسیس، کالباس و …)، غذاهای نیمه آماده
غذاهای کنسرو شده که حاوی نگهدارنده ها و افزودنی های گوناگون هستند
نیز قطعا باعث افزایش کار کبد می شوند
* برای کنترل احتباس مایعات در بدن بهتر است دریافت نمک کاهش یابد، بنابراین استفاده از رژیم غذایی محدود از نظر سدیم توصیه می شود.
* مصرف آب لیموترش همراه با آب در ساعات صبح، ۳۰ دقیقه قبل از صرف غذا و یک قاشق چای خوری روغن زیتون خالص به تحریک تولید صفرا کمک می کند.
* با توجه به این که میزان کلر، فلوراید و املاح معدنی موجود در آب لوله کشی ممکن است بالا باشد، بنابراین توصیه می شود از آب فیلتر شده استفاده گردد و فیلتری که برای تصفیه آب استفاده می شود باید به دفعات تعویض شود تا امکان آلودگی باکتریایی فیلتر و آب کاهش یابد.
* از میوه ها غافل نشوید: ویتامین هایی که به نوعی کبد در ساخت آن ها دخیل است، در طی این بیماری کاهش می یابند و بدن با کمبود آن ها و عوارض ناشی از آن مواجه می شود. ویتامین های K و C ، B از جمله این ویتامین ها محسوب می شوند. به همین سبب توصیه می شود روزانه حداقل ۲ واحد میوه یا آب میوه طبیعی و ۲ واحد سبزی تازه در رژیم غذایی فرد گنجانده شود. در بین میوه ها سیب به جهت غنی بودن از نظر متیونین و فسفر و گلابی به جهت داشتن ویتامین، فیبر زیاد، سدیم کم و خاصیت مُدر بودن آن برای کبد بسیار مناسب هستند
منابع:
سایت تبیان
ماهنامه ی دنیای تغذیه – لادن گیاهی دانشجوی دکترای تغذیه دانشگاه وین
جام جم آنلاین – دکتر شیرین فرجی گودرزی
