دکتر افسانه شریفیان؛ فوق تخصص گوارش و كبد در مورد هپاتیت اتوایمیون توضیح می دهد .
هپاتیت اتوایمیون یكی از علل كمتر شایع هپاتیت مزمن میباشد. هپاتیت مزمن به معنای التهاب طولانی مدت كبد است. در بیماری هپاتیت اتوایمیون، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های كبد حمله كرده و سبب التهاب سلول‌های كبدی می‌شود.
درباره سیستم ایمنی چه می‌دانید؟
سیستم ایمنی به صورت معمول از ما در مقابل عفونت‌های ویروسی و باكتری‌ها و سایر عوامل خارجی دفاع میكند. سیستم ایمنی شامل گلبول‌های سفید (لنفوسیت‌ها) و آنتی‌بادی‌ها (پروتئین‌های مخصوص) میباشد كه وظیفه حمله و از بین بردن اجسام و میكروب‌های خارجی را بر عهده دارند.
به چه بیماری‌هایی اتوایمیون می‌گویند؟
در افرادی كه بیماری اتوایمیون (خودایمن) دارند، سیستم ایمنی قسمت و یا قسمت‌هایی از بدن شخص را به عنوان خارجی شناسایی كرده و به آن حمله میكند و در نتیجه باعث التهاب و حتی صدمه به آن مناطق می‌شود. بیماری‌های سیستم ایمنی متنوع و مختلف هستند.
علامت هر بیماری وابسته به مكان و یا مكان‌هایی از بدن كه مورد حمله سیستم ایمنی قرار می‌گیرند، فرق میكند. در بعضی از بیماری‌های سیستم ایمنی، آنتی‌بادی‌ها و در بعضی دیگر گلبول‌های سفید هستند كه سبب تخریب می‌شوند. از جمله بیماری‌های اتوایمیون می‌توان آرتریت روماتوئید، میاستنی گراو و بعضی از انواع دیابت را نام برد.
علت
در بیماری هپاتیت اتوایمیون، گلبول‌های سفید (لنفوسیت‌ها) عامل اصلی درگیری می‌باشند. لنفوسیت‌ها (گلبول‌های سفید) به سلول‌های كبدی (هپاتوسیت‌ها) حمله می‌كنند و سبب التهاب و صدمه آنها می‌شوند. علت شروع بیماری هپاتیت اتوایمیون و یا سایر بیماری‌های اتوایمیون ناشناخته است.
برای بروز بیماری اتوایمیون نیاز است هر دو مورد زمینه ارثی و عوامل شروع‌كننده وجود داشته باشند. به عبارت دیگر در فردی كه زمینه ارثی مساعد دارد، باید یك عامل شروع‌كننده (ویروس‌ها، مواد شیمیایی یا سایر عوامل) وجود داشته باشد تا بیماری بروز پیدا كند. این تئوری می‌تواند به این سوال كه چرا اغلب افراد از بدو تولد بیماری را نشان نمی‌دهند، پاسخ دهد.
ابتلا بین زنان و مردان
هپاتیت اتوایمیون شیوع نسبتا كمی دارد، بطوری كه از هر ده هزار نفر یك نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. از هر ۱۰ مورد بیمار، ۷ نفر زن هستند. بیماری اغلب در زنان دیده می‌شود؛ اما این بیماری را در تمام افراد و در همه سنین (مردها، بچه‌ها و افراد مسن) می‌توان دید، امكان ابتلا به یك و یا چند بیماری اتوایمیون دیگر، در افرادی كه هپاتیت اتوایمیون دارند، نسبت به افراد عادی بیشتر است.
علایم
در بیشتر موارد علایم بالینی در طی هفته‌ها یا ماه‌ها بتدریج ظاهر می‌شود. در آغاز بیماری، بسیاری از افراد بدون علامت بالینی هستند. شایع‌ترین علایم اولیه، احساس خستگی بیش از حد، احساس ناخوشی و همچنین درد عضلات و مفاصل است كه معمولاً در صبح‌ها بیشتر است.
هنگامی كه التهاب كبدی به سمت بدتر شدن پیشرفت میكند، امكان دارد یرقان (زردی) بروز نماید. یرقان (زردی) به معنای زرد شدن پوست و مخاط‌های شخص است. معمولاً شما هنگامی كه سفیدی چشم‌های‌تان به سمت زردی می‌رود، متوجه این امر می‌شوید. این به علت افزایش ساخته شدن ماده شیمیایی بیلی‌روبین در كبد و یا اختلال و كاهش در رفع آن میباشد كه در نهایت سبب بالا رفتن غلظت آن در خون می‌شود.
هنگامی كه یرقان (زردی) به علت هپاتیت ایجاد می‌شود، ادرار تیره شده، مدفوع امكان دارد كم‌رنگ شود (بی‌رنگ یا خاكستری رنگ) و احساس خارش و كاهش اشتها در شخص ایجاد می‌شود.سایر علایم بالینی شامل بزرگی كبد (هپاتو مگالی)، ضایعات پوستی، درد مفاصل، درد شكمی، عروق نابجای پوستی (آنژیومای عنكبوتی)، تهوع و استفراغ می‌باشند. بدون درمان، التهاب مزمن سبب آسیب كبدی شده و می‌تواند به سمت سیروز پیش برود.
سیروز به وضعیتی گفته می‌شود كه كبد در اثر صدمه ناشی از هپاتیت اتوایمیون به صورت سفت در می‌آید و سطح كبد كه به طور طبیعی صاف میباشد، ناصاف و دانه دانه می‌شود كه می‌تواند سبب بروز مشكلات جدی كبدی شده و در موارد شدید به نارسایی كبد بیانجامد. در بعضی از موارد، علایم بالینی به سرعت در عرض چند روز پیشرفت كرده و سبب هپاتیت حاد می‌شوند (حاد به معنی ناگهانی و یا در مدت كوتاه میباشد).
علایم بیماری حاد، شامل تب، درد شكمی، یرقان (زردی)، تهوع و احساس ناخوشی و مریضی در شخص میباشد. گاهی هپاتیت حاد سیر بطئی پیدا كرده و به هپاتیت مزمن تبدیل می‌شود. ولی گاهی اوقات خیلی سریع به سمت نارسایی كبدی پیش می‌رود. علایم بالینی افرادی كه در مراحل پیشرفته بیماری (نارسایی كبد) می‌باشند، شامل جمع شدن مایع در شكم (آسیت)، اختلال هوشیاری و خونریزی‌های گوارشی است.
هپاتیت اتوایمیون یكی از علل كمتر شایع هپاتیت مزمن میباشد. هپاتیت مزمن به معنای التهاب طولانی مدت كبد است. در بیماری هپاتیت اتوایمیون، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های كبد حمله كرده و سبب التهاب سلول‌های كبدی می‌شود.
در بین بیمارانی كه بدون درمان رها می‌شوند. زمان لازم برای پیشرفت بیماری به سوی سیروز از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. با درمان، معمولا التهاب كنترل شده و اغلب بیماران آینده خوبی دارند. علایم بالینی هپاتیت اتوایمیون از خفیف تا شدید متغیر می‌باشند. از آنجایی كه هپاتیت ویروسی و هپاتیت دارویی علایم بالینی مشابهی با هپاتیت اتوایمیون دارند، تنها از روی علایم بالینی نمی‌توان بیماری را تشخیص داد و نیاز به انجام تست‌های تكمیلی میباشد.
هپاتیت اتوایمیون یك بیماری عفونی نیست، بنابراین از شخصی به شخص دیگر به هیچ طریق قابل انتقال نمی‌باشد. البته به علت زمینه ژنتیكی، ابتلا به این بیماری در بعضی از خانواده‌ها بیشتر میباشد.
تشخیص
بسیاری از افرادی كه در مراحل اولیه بیماری هپاتیت اتوایمیون هستند، یا بدون علامتند و یا علایم مبهمی دارند. بنابراین در اغلب موارد، تشخیص تنها به دنبال آزمایش‌های روتینی كه در آن آنزیم‌های كبدی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، داده می‌شود. هنگامی كه علایم بالینی و آزمایشگاهی به نفع هپاتیت باشند، تست‌های مربوط به هپاتیت و عامل ایجادكننده آن توسط پزشك درخواست می‌شود. تست‌ها معمولا شامل آزمایش خون، تصویربرداری و بیوپسی كبد میباشد.
بیوپسی كبد
در هنگام نمونه‌برداری (بیوپسی كبد)، قسمت كوچكی از بافت كبد جهت بررسی زیر میكروسكوپ قرار گرفته می‌شود. مطالعه بافت‌شناسی زیر میكروسكوپ، التهاب و شدت پیشرفت آسیب كبدی به سوی سیروز را نشان می‌دهد. نوع سلول‌های التهابی كه در محل دیده می‌شوند، معمولا به تشخیص قطعی هپاتیت اتوایمیون و رد سایر علل هپاتیت كمك میكند.
درمان
تقریبا همیشه هپاتیت اتوایمیون نیاز به درمان دارد. مطالعات نشان می‌دهند كه اگر درمان هر چه زودتر شروع شود، سبب بهبود علایم بالینی و توقف آسیب‌های وارده به كبد شده و حتی گاهی اوقات به بهبود صدمات ایجاد شده می‌انجامد. درمان شامل داروهایی است كه سبب كاهش التهاب و سركوب كردن سیستم ایمنی بیش‌فعال می‌شوند.
طول مدت درمان: معمولا بیماران بعد از حدود ۳ سال از شروع درمان به مرحله فروكش بیماری وارد می‌شوند. بعضی از افراد در نهایت می‌توانند درمان را متوقف كنند، اگرچه امكان عود مجدد بیماری نیز می‌رود. امكان دارد درمان با دوز كم در طول سال‌ها (حتی تمام عمر)، بارها شروع و قطع شود.
بعضی از افراد كه فرم خفیف بیماری را دارند ممكن است نیاز به گرفتن دارو نداشته باشند. تصمیم‌گیری برای آنكه كدام بیمار باید درمان شود و كدام بیمار می‌تواند درمان را متوقف سازد، بر عهده پزشك معالج بوده و به صورت جداگانه و از فردی به فرد دیگر فرق میكند. افرادی كه درمان دارویی آنها متوقف شده، باید به طور مرتب توسط پزشك خود معاینه و آزمایش شوند، تا در صورت بروز هرگونه علایم جدید، درمان دوباره شروع شود و پیشرفت بیماری متوقف گردد.
به عنوان یك قانون كلی، درمان قطع نمی‌شود، مگر آنكه بیماری به مرحله فروكش رفته و یا درمان شكست بخورد و یا عوارض جانبی شدید در اثر درمان در شخص ظاهر شود. مرحله فروكش بیماری یعنی دیگر شخص علایم بالینی نداشته باشد و تست‌های كبدی نیز در حد طبیعی باشد و در بیوپسی جدید بافت كبدی رو به بهبود باشد. معمولا قبل از آنكه درمان را قطع كنند، یك بیوپسی مجدد از كبد گرفته تا مطمئن شوند كه التهاب بافت كبدی بهتر شده است.
اگر نیاز به شروع درمان نبود: پیگیری‌های مرتب در افرادی كه نیاز به شروع درمان نداشته باشند، توصیه می‌شود. پیگیری‌ها شامل معاینه بالینی و تست‌های خونی، هر چند ماه یك بار میباشد و معمولا حداقل هر ۲ سال یك‌بار بیوپسی كبد توصیه می‌شود.
لینک کانال تلگرامی هپاتیت خود ایمنی: https://t.me/AutoimmunIr
