از دست دادن حس بویایی چیست و چرا رخ می‌دهد؟

آنوسمیا عارضه‌ای چندان شایع در بزرگسالان نیست اما نوع خفیف‌تر کاهش حس بویایی که هایپوسمیا نامیده می‌شود، معمول است. آنوسمیا در نوزادان رخ نمی‌دهد اما آنوسمیای مادرزادی بسیار شایع است.
ناتوانی در تشخیص بوها نه تنها بر توانایی لذت بردن از بوهای خوشایند و لذت‌بخش مانند بوی گل‌ها، بوی عطر، بوی قهوه یا غذای مورد علاقه اثر می‌گذارد، بلکه فرد را در معرض خطر نیز قرار می‌دهد، زیرا او نمی‌تواند بوهای بالقوه خطرناک مانند نشت گاز، غذای سوخته یا مواد شیمیایی را تشخیص دهد.

ضمناً از دست دادن حس بویایی بر حس چشایی نیز اثر می‌گذارد. هر دو حس ِ بویایی و چشایی، در تشخیص طعم‌های بخصوص با هم تعامل دارند.
آنوسمیا به خودی خود عارضه‌ی خطرناکی نیست اما می‌تواند بخشی از علائم یک بیماری جدی باشد. آنوسمیا همان‌طور که خواهید دید، کیفیت زندگی را تغییر می‌دهد.

آنوسمیا یک مشکل است
از دست دادن حس بویایی، مانع لذت بردن از برخی چیزهای خوشایند زندگی می‌شود، بنابراین می‌تواند منجر به افسردگی یا احساس یاس در برخی از افرادی که از این عارضه رنج می‌برند شود. به طور مختصر، کیفیت زندگی این افراد کاهش می‌یابد.
گاهی آنوسمیا ممکن است موجب تغییراتی در عادات خوردن شود که نتیجه‌اش می‌تواند کاهش وزن ناخواسته و در نهایت سوءتغذیه ناشی از نداشتن حس چشایی نسبت به غذاها باشد. فرد، علاقه‌ی خود را نسبت به غذا از دست می‌دهد چون مزه‌ی آن‌ها را نمی‌فهمد.عده‌ای از افرادی که آنوسمیا دارند هم ممکن است دچار افزایش وزن شوند.
ریسک افزایش فشارخون ناشی از افزودن نمک زیاد به غذا جهت طعم و مزه دادن به آن نیز وجود دارد.

پزشکان می‌توانند عوارض مربوط به سیستم تنفسی فوقانی و عوارض مربوط به بینی را درمان نمایند، توصیه به ترک سیگار کنند، پولیپ و تومور را بردارند و هر کاری که متناسب با علت می‌باشد انجام دهند. گاهی کاهش حس بویایی موقتی بوده و برگشت‌پذیر است و گاهی مزمن بوده و قابل برگشت نیست

ما چگونه بوها را حس می‌کنیم؟
لایه‌ای که دیواره‌ی داخلی بینی ما را پوشانده، غشا مخاطی یا موکوسی نام دارد. در این غشا، گیرنده‌هایی وجود دارند که کارشان تشخیص بوها و ارسال اطلاعات از طریق عصب‌ها به مغز است.
وقتی نفس می‌کشیم، مولکول‌های میکروسکوپی وجود دارند که از مواد گوناگون پیرامون ما آزاد شده و در تماس با گیرنده‌های تشخیص بو در بینی ما قرار می‌گیرند. در این زمان، اطلاعات به مغز فرستاده شده و بو، شناسایی می‌شود.
مغز اطلاعات را از حس چشایی نیز دریافت می‌کند و هر دو حس بویایی و چشایی به تشخیص انواع و اقسام بوها و طعم‌ها کمک می‌کنند. تشخیص طعم غذا بدون عطر و بوی آن ناممکن به نظر می‌رسد. همچنین حس لامسه و بینایی نیز در تشخیص طعم‌ها مشارکت دارند.

چه عواملی می‌توانند موجب کاهش حس بویایی یا آنوسمیا شوند؟
. عوارضی مربوط به بینی و سیستم فوقانی تنفس، مانند سرماخوردگی، سینوزیت، آنفلوانزا و آلرژی‌های فصلی.
. آسیب مغزی. تومور یا پولیپ بینی
. سیگار کشیدن
. بیماری‌های نورودژنراتیو مانند آلزایمر، ام‌اس یا پارکینسون
. بیماری هانتینگتون
. مشکلات هورمونی
. کم‌کاری تیروئید
. اسکیزوفرنی
. صرع
. دیابت
. جراحی مغز
. سوءتغذیه و کمبود ویتامین‌ها
. رادیوتراپی
. اعتیاد به الکل
. سکته مغزی
. مصرف برخی از داروها: بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد فشارخون
. قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که می‌توانند به غشا مخاطی بینی آسیب بزنند مانند حلال‌ها. تشعشع در ناحیه سر و گردن
آنوسمیا به‌ندرت ناشی از تورم یا انسداد در بینی است که مانع رسیدن بوها به بالای بینی می‌شود. این انسداد می‌تواند به دلیل پولیپ، تومور و یا دفرمه شدن استخوان در داخل بینی یا تیغه بینی باشد.
لازم به ذکر است که فرایند طبیعی پیری نیز می‌تواند موجب کاهش یا از دست رفتن حس بویایی شود که دلیل آن، کاهش نورون‌های انتقال‌دهنده‌ی اطلاعات مربوط به بوهاست که گیرنده‌ها آن‌ها را به مغز می‌فرستند. این افت حس بویایی ممکن است با گذشت سال‌های عمر افزایش پیدا کند.

آیا آنوسمیا قابل درمان است؟
آنوسمیا یا از دست دادن حس بویایی به خودی خود یک بیماری نیست، بنابراین درمان خاصی ندارد. بلکه رویکرد درمانی آن بر اساس تشخیص علت آن و درمان این علت می‌باشد.
پزشکان می‌توانند عوارض مربوط به سیستم تنفسی فوقانی و عوارض مربوط به بینی را درمان نمایند، توصیه به ترک سیگار کنند، پولیپ و تومور را بردارند و هر کاری که متناسب با علت می‌باشد انجام دهند. گاهی کاهش حس بویایی موقتی بوده و برگشت‌پذیر است و گاهی مزمن بوده و قابل برگشت نیست.
جستجوی علت آنوسمیا برای رفع این عارضه مورد هدف است. البته همیشه هم امکان درمان و برگشت کامل حس بویایی وجود ندارد. در این موارد، حمایت روحی و روانی از فرد بیمار بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

چرا کووید – ۱۹ موجب کاهش قدرت بویایی می‌شود و چگونه می‌توان آن را برگرداند؟

از دست رفتن یا کاهش حس بویایی، یکی از ویژگی‌های خاص و عجیب کووید – ۱۹ است، تا حدی که آن را شاخص بهتری برای تشخص اینکه فرد دچار این عفونت شده یا نه می‌دانند، حتی بهتر

از علائم شایع دیگر کووید – ۱۹ مانند تب یا سرفه. مطالعات نشان می‌دهند تقریباً نیمی از افرادی که به کووید – ۱۹ مبتلا می‌شوند، توانایی تشخیص بوها را موقتاً از دست می‌دهند، که البته احتمال این اتفاق در افرادی که عفونت خفیف تا متوسط دارند به ۶۷ درصد هم می‌رسد، که دلیل آن احتمالاً جوان‌تر بودن این افراد و حساس‌تر بودن آن‌ها نسبت به حس بویایی‌شان می‌باشد.
آنوسمیای بعد از عفونت ویروسی مشکلی معمول است و فقط در مورد کووید – ۱۹ مطرح نیست بلکه دیگر ویروس‌ها نیز می‌توانند چنین اثری داشته باشند. دانشمندان به بررسی این مسئله پرداختند که چرا کووید – ۱۹ باعث آنوسمیا می‌شود و چند تئوری ارائه دادند. در تحقیقات اولیه مشاهده شد که سلول‌های پرستار (sustentacular cells) که پشتیبان سیستم بویایی در حفره بینی هستند، دچار عفونت شده و واکنش ایمنی برای مبارزه با عفونت را برانگیخته می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود عصب‌ها عملکرد مناسب نداشته باشند.
خوشبختانه دانشمندان دریافته‌اند غشا مخاطی بینی بعد از تقریباً ۱۴ روز شروع به بازسازی خود می‌کند اما هنوز معلوم نیست چقدر طول می‌کشد تا این بازسازی کامل شود.
برخی از افرادی که دچار کووید طولانی می‌شوند ممکن است بیشتر از شش هفته حس بویایی خود را از دست بدهند. این افراد نیاز به تعلیم حس بویایی دارند که با استفاده از بوهای تند جهت ریکاوری سیستم بویایی انجام می‌شود.