۱۳۹۴/۰۸/۲۱
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تعادل، بارها شنيده‌ايم كه ايراني‌ها در مصرف دارو راه افراط در پيش گرفته‌اند. گفته مي‌شود مصرف برخي داروها در ايران ۸۰ ميليون نفري، با مصرف همين داروها در اروپاي ۳۰۰ ميليون نفري برابري مي‌كند. از طرف ديگر رييس سازمان نظام پزشكي كشور هشدار داده كه مصرف آنتي‌بيوتيك در كشور به حد نگران‌كننده رسيده است و بيم آن مي‌رود كه «مقاومت آنتي‌بيوتيكي» در كشور شكل بگيرد. اما اين شنيده‌ها تا چه اندازه صحت دارد؟ آيا مي‌توان به استناد آمار درباره اين شنيده‌ها صحبت كرد؟
به تازگي آماري درباره ميزان فروش شركت‌هاي دارويي ايران در سال ۹۳ منتشر شده كه به استناد آن، مي‌توان درباره ميزان مصرف دارو در ايران قضاوت كرد. اين آمار نشان مي‌دهد كه ايرانيان، سالانه ۱۰٫۳ هزار ميليارد تومان دارو خريداري مي‌كنند. رقمي كه اگر آن را با احتساب دلار ۳۵۰۰ توماني، به‌روز رساني و به اصطلاح، به قيمت روز در نظر بگيريم، مي‌توانيم ميزان مصرف دارو توسط ايراني‌ها را محاسبه كنيم. اين رقم، البته به تسامح، چيزي در حدود ۳ ميليارد دلار است. اگر جمعيت ايران را هم معادل يك درصد جمعيت جهان در نظر بگيريم و گوشه چشمي هم به بازار جهاني ۱۲۰۰ ميليارد دلاري مصرف دارو داشته باشيم، اطلاعات مهم‌تري از مصرف دارو در ايران به دست مي‌آوريم. بازار داروي ايران با توجه به جمعيت آن بايد حجمي معادل ۱۲ ميليارد دلار در سال داشته باشد، اما بر اساس داده‌هاي در دسترس، بخش رسمي اين بازار حجمي معادل
يك‌چهارم اين ميزان را داراست، يعني تنها ۳ ميليارد دلار. اين دقيقاً بر خلاف باور عمومي است كه مي‌گويد ايراني‌ها بسيار بيشتر از ميانگين جهاني دارو مصرف مي‌كنند.
ما كمتر از سهم‌مان دارو مي‌خوريم
براي آنكه اطلاعاتمان دقيق‌تر شود، سراغ رييس كميسيون بهداشت اتاق بازرگاني ايران مي‌رويم. محمود نجفي عرب، اين ادعا را كه مصرف دارو در ايران بيشتر از ميانگين جهاني‌است، با قاطعيت رد مي‌كند. او مي‌گويد سرانه مصرف دارو در جهان بطور ميانگين
۱۸۰ دلار و در ايران ۴۵ دلار است. اين يعني مصرف دارو در بازار ايران، كمتر از بازار جهاني است.
از نجفي عرب درباره دقت مقايسه دوبازار با معيار دلار مي‌پرسيم كه پاسخ مي‌دهد: « به هر حال مصرف را بايد به نحوي سنجيد. مقايسه ميزان مصرف دلاري، يكي از راه‌هاي معمول سنجش است. با اتكا به داده‌هاي به دست آمده از اين روش، مي‌توان گفت كه باور مصرف بيش اندازه دارو توسط ايراني‌ها، اشتباه است. »
ايراني‌ها چقدر آنتي بيوتيك مصرف مي‌كنند؟ آمار نشان مي‌دهد كه مردم ايران در سال ۹۳ رقمي در حدود ۱٫۶ ميليارد تومان را صرف خريد آنتي بيوتيك كرده‌اند. از نجفي عرب مي‌خواهيم كه مصرف آنتي‌بيوتيك در ايران را با مصرف جهاني آن مقايسه كند. در جواب مي‌گويد كه اطلاع دقيقي از آمار جهاني مصرف آنتي‌بيوتيك ندارند. اما مي‌داند كه مصرف ايران در اين رده دارويي خاص، از ميانگين جهاني بالاتر است. مصرف بالاي آنتي بيوتيك، منجر به بروز مشكلي به نام مقاومت آنتي‌بيوتيكي مي‌شود. مقاومت آنتي بيوتيكي، نتيجه فرآيندي است كه طي آن ميكروارگانيسم‌ها يا همان باكتري‌ها، جهش ژنتيكي يافته و نسبت به آنتي‌بيوتيك‌هايي كه براي درمان عفونت ناشي از آنها به‌كار مي‌رود، مقاوم مي‌شوند. مقاومت آنتي‌بيوتيكي به قدري خطرناك است كه سازمان جهاني بهداشت آن را يك «تهديد بزرگ جهاني» خوانده است. اين اقدام سازمان جهاني بهداشت نشان مي‌دهد كه مصرف آنتي‌بيوتيك در سطح جهاني نيز بالا است و اين مساله كه مصرف اين داروها در ايران از ميانگين جهاني بالاتر است، خطري بزرگ براي جامعه ايراني محسوب مي‌شود.
البته براي آنكه به عمق اين تهديد پي ببريم، لازم نيست آمار مصرف جهاني و اطلاعيه‌هاي سازمان جهاني بهداشت را تحليل كنيم. رييس سازمان نظام پزشكي ايران نيز، درباره خطر بروز مقاومت آنتي‌بيوتيكي در ايران اخطار داده است.
به گزارش «تعادل» به نقل از فارس، عليرضا زالي در همايش بيماري‌هاي عفوني كودكان گفت: «مصرف آنتي‌بيوتيك در كشور نگران‌كننده است؛ در ايران برخي داروها بيش از حد طبيعي استفاده مي‌شوند. مصرف بي‌رويه آنتي‌بيوتيك‌ها سلامت را با خطر روبرو مي‌كند، به‌ويژه اينكه در حال حاضر آخرين سلاح و ابزار از نظر ما آنتي‌بيوتيك‌هاي جديد بوده كه اگر آنها را بيش از حد استفاده كنيم آخرين ابزار را از دست داده و مقاومت آنتي‌بيوتيك ايجاد مي‌شود. » به گفته زالي، بسياري از بيماري‌هاي رايج ويروسي هستند و با آنتي‌بيوتيك درمان نمي‌شوند. بنابراين تجويز آنتي‌بيوتيك براي درمان اين دست بيماري‌ها، بي‌رويه محسوب مي‌شود. حتي درمان بسياري از عفونت‌ها نيز بي‌نياز از آنتي‌بيوتيك است. «عفونت‌هاي سطحي، مانند عفونت دستگاه فوقاني تنفسي، خود محدود‌كننده است و درمان آن نيازي به آنتي‌بيوتيك ندارد. »
آمار و اطلاعات نشان مي‌دهد كه ايراني‌ها در سال ۹۳،۲۵۰ ميليون تومان سفيكسيم، ۵۲٫۵ ميليون تومان آموكسي‌سيلين و ۱٫۳ ميليارد تومان پني‌سيلين خريده‌اند. مشخص نيست كه چه مقدار از اين مصرف غير ضروري بوده. اما يك نكته مشخص است. بخشي از اين مبالغ، نه خرج تامين سلامت، كه در راه تهديد آن هزينه شده است. چراكه با مصرف بي‌رويه آنتي‌بيوتيك، خطر بروز مقاومت آنتي‌بيوتيكي افزايش مي‌يابد. اما آيا صرفا با مقايسه قيمت دلاري خريد دارو، مي‌توان ميزان مصرف را مقايسه كرد؟ درعلم اقتصاد، براي محاسبه دقيق قدرت خريد يك سبد كالا در كشورهاي مختلف، بايد از مفهومي به نام برابري قدرت خريد استفاده كرد. مفهومي كه نشان مي‌دهد مردم هر كشور، براي خريد يك سبد معين كالا، بايد چه مقدار پول داخلي كشور خود را بپردازند. با توجه به تغيير دايمي نرخ دلار در اين سال‌ها و در نظر گرفتن اين احتمال كه قيمت دارو عمدتا متاثر از ارز مرجعي است كه دولت در اختيار توليد‌كننده‌ها و وارد‌كننده‌ها قرار مي‌دهد، و البته اين واقعيت كه اكثر داروهاي مصرف شده در ايران ژنريك است و قيمتي كمتر از قيمت داروهاي برند دارد، مي‌توان فرض كرد كه دارو در ايران ارزان‌تر از كشورهاي ديگر به دست مصرف‌كننده مي‌رسد. همچنين بديهي است كه بازار قاچاق دارو بالقوه مي‌تواند بارها بزرگ‌تر از اين ۳ ميليارد دلار باشد. بنابراين اين سوال همچنان باقي مي‌ماند، آيا ايراني‌ها بيش از اندازه دارو مصرف مي‌كنند؟
آيا اين ارقام ايرادي هم دارند؟
چند نكته مهم در اين بررسي آماري وجود دارد كه ذكرشان خالي از لطف نيست. نخست اينكه اين آمار و ارقام صرفاً مربوط به ميزان فروش در تعدادي از شركت‌هاي توليد‌كننده و واردكننده دارو است و طبيعتا اطلاعاتي در مورد ميزان مصرف سرانه و مصرف خانوار را در بر نمي‌گيرد. مي‌توان كل فروش را به جمعيت ايران تقسيم كرد و مصرف سرانه را به اين وسيله به دست آورد، اما اين اعداد مطمئناً دقيق نخواهند بود. اصلي‌ترين دليل اين عدم دقت اين است كه حجم زيادي از داروي موجود در بازار كشور به صورت قاچاق سر از خانه‌ها در مي‌آورد و از طرف ديگر، با توجه به اينكه انبار كردن دارو، تبدبل به امري عادي در بين خانواده‌هاي ايراني شده است، اين احتمال وجود دارد كه مصرف دارو در كشور، سالانه بيش از اين مقدار باشد و خانواده‌ها علاوه بر داروي خريداري شده در سال ۹۳، داروهايي را مصرف كنند كه در سال‌هاي قبل خريداري شده باشند. نكته ديگر اين است كه سال۹۳ كه اطلاعات بررسي شده مربوط به آن‌اند، سالي است كه مي‌توان به عنوان يك سال «نمونه» روي آن حساب كرد، چرا كه نه از بحران‌هاي ارزي سال ۹۱ در اين سال خبري هست كه قيمت دارو را به عرش برسانند و نه از بي‌برنامگي‌هاي معمول در زمينه سياست‌گذاري. بازار دارو در پايان سال ۹۳ اتفاقاً بسيار هم خوشبين‌كننده بود، چرا كه با اجرايي شدن طرح تحول سلامت در ارديبهشت ماه سال ۹۳ و حركت به سمت واقعي شدن قيمت دارو و در نتيجه منطقي شدن مصرف آن، اين بازار هم سر و سامان پيدا كرد.
ما چقدر استامينوفن مي‌خوريم؟
استامينوفن معروف‌ترين فرمول شيميايي براي آرام كردن درد در جهان است و هر چند بعيد است بتوانيد دردهاي متوسط به بالا را به كمك آن سر جايشان بنشانيد، اما باز هم در فهرست داروهايي كه به صورت خودسرانه مصرف مي‌شوند، اما استامينوفن مقام اول را دارد. بررسي‌های ما نشان مي‌دهد كه ايراني‌ها در طول سال ۹۳، دست كم رقمي در حدود ۳۱۰ ميليارد تومان استامينوفن مصرف كرده‌اند. اين رقم، همه انواع استامينوفن شامل استامينوفن‌هاي كدئين و بروفن و امثال را در بر مي‌گيرد و البته بر اساس فروش ريالي كارخانجاتي به دست آمده است كه اطلاعاتشان را منتشر كرده‌اند. بنابراين مي‌توان انتظار داشت كه با لحاظ كردن آمار فروش كارخانجات ديگر و همين طور انواع وارداتي استامينوفن، اين رقم بسيار بالاتر برود.
سرماخوردگي‌هاي پر هزينه
سرانه مصرف قرص‌هاي سرماخوردگي يا همان قرص‌هاي آشناي «Adult Cold» براي ايراني‌ها چقدر است؟ بررسي‌هاي ما نشان مي‌دهد كه حدود ۴۰ شركت مختلف به توليد قرص‌هاي سرماخوردگي مشغول‌اند و ايراني‌ها در طول سال ۹۳ دست كم چيزي در حدود ۸۹۵ ميليارد تومان قرص سرماخوردگي خريداري كرده‌اند. اين رقم كلان را كه به جمعيت ايراني تقسيم كنيم، سرانه هر ايراني حدود ۱۱۲۰۰ تومان مي‌شود، يعني هر ايراني در سال ۹۳، به شكل تقريبي، حدود ۱۱۰۰۰ تومان قرص سرماخوردگي «خريداري» كرده است. با اين حال، اين عدد به صورت خام نشان‌دهنده آن نيست كه هر ايراني در سال گذشته چه مقدار قرص سرماخوردگي مصرف كرده است، چرا كه قرص‌هاي سرماخوردگي كه در هر بار مراجعه به پزشك تجويز مي‌شوند، تماماً مصرف نمي‌شوند. شاهد مثال اين ادعا هم اين است كه تقريبا در همه خانه‌ها، قرص‌هاي سرماخوردگي پيدا مي‌شود كه مدت‌ها قبل‌تر خريداري شده است. در مقايسه ميان دو داروي ابتداي جدول داروهايي كه بدون نسخه پزشكي به فروش مي‌رسند، نكته جالبي وجود دارد. مصرف قرص سرما خوردگي تقريباً ۳ برابر مجموع استامينوفن‌هاست.
دارويي كهنه براي كنترل فشار خون
«كاپتوپريل»، يكي از قديمي‌ترين داروهاي كنترل فشار خون يا كاهنده فشار خون در بازار است، دارويي كه البته بررسي‌هاي ما نشان مي‌دهد طرفداران زيادي در ميان پزشكان ندارد، هم به دليل آنكه كاركردش در مقايسه با انواع ديگر داروهاي كنترل فشار خون موجود در بازار كمتر است و هم به دليل عوارض جانبي متعددي كه به نظر مي‌رسد مصرف اين دارو به دنبال دارد. ايراني‌ها در طول سال گذشته، حدود ۲۴٫۵ ميليون تومان از اين دارو خريداري كرده‌اند كه به نظر مي‌رسد رقم بسيار پاييني است.
حساس نشويد
«لوراتادين» هم به راحتي در دسته داروهايي قرار مي‌گيرد كه ايراني‌ها در مصرف بدون نسخه‌اش يد طولايي دارند. عمده موارد تجويز اين دارو هم براي كاهش علائم حساسيت‌هاي فصلي است، هر چند براي آنهايي كه آلرژي‌هاي طولاني مدت‌تري دارند هم قابل استفاده است. ايراني‌ها از ابتداي سال ۹۳ تا پايان بهمن ماه همين سال، ۴۳٫۵ ميليون تومان از اين داروي آنتي هيستامين خريداري كرده‌اند كه البته در قياس با حجم به فروش رفته داروهاي آنتي بيوتيك چندان قابل ذكر نيست. جاي پژوهش‌هاي دقيق اقتصادي در مورد ميزان مصرف دارو در كشور خالي است و مي‌طلبد كه كساني، با در دست داشتن اطلاعات كامل در مورد قيمت ارزهاي خارجي، تاثير قيمت ارز در توليدات دارويي داخلي، ميزان دقيق فروش شركت‌هاي داخلي و داده‌هاي گمركي از واردات دارو يا مواد اوليه، اقدام به تخمين ميزان واقعي مصرف دارو در كشور بزنند. تا پيش از آن اما تحليل‌هايي از اين دست، تنها گمانه‌هايي خواهند بود كه هر چند تنها شمه‌يي كلي از واقعيت‌اند، مطمئناً نمي‌توانند آن را به تمامي به تصوير بكشند.
سلامت نیوز: ايراني‌ها ساليانه ۱۰٫۳ هزار ميليارد تومان دارو مصرف مي‌كنند
