دلایل افزایش بزاق دهان چیست؟

هر چند ممکن است متوجه نشویم؛ اما بزاق خیلی بیشتر از آنچه فکر می‌کنیم، کارایی و عملکرد دارد. بزاق نه تنها به ما در تقویت حس چشایی و بلع و هضم راحت‌تر غذاهایی که می‌خوریم کمک می‌کند، بلکه در فرایندهای بی‌شماری مانند حفظ سلامت دهان نیز نقش دارد. در واقع بزاق با شستن مواد غذایی از روی دندان‌ها و لثه و ترکیبات کلسیم و فلورایدی که دارد موجب حفظ سلامت بافت‌های سخت و نرم دهان می‌شود.

دانشمندان متوجه شده‌اند که بزاق ما تقریباً تماماً آب است، اما حاوی مواد گوناگونی نیز می‌باشد که تنها یک درصد از کل ترکیب آن را تشکیل می‌دهند. در واقع بزاق دهان یک شاخص خوب برای میزان غلظت و تراکم برخی مواد در بدن ماست، مثلاً برخی از داروها.

در این مطلب به برخی نکات جالب درباره بزاق و دلایل افزایش بزاق در برخی افراد اشاره می‌کنیم. خیلی از افراد احتمالاً چیز زیادی درباره‌ی ویژگی‌های بزاق و اهمیت این ماده در بدن نمی‌دانند.

ما چقدر بزاق تولید می‌کنیم؟

غدد بزاقی ما به طور پیوسته بزاق تولید می‌کنند، که البته این میزان تحت تأثیر یک سری از محرک‌ها می‌تواند متفاوت باشد. در واقع غدد بزاقی، پیش از غذا خوردن، حین غذا خوردن و پس از آن، بیشترین میزان بزاق را تولید می‌کنند. میزان تولید بزاق زمانی که در خواب هستیم به حداقل خود می‌رسد.

به طور کلی، ما روزانه ۱۵۰۰ میلی‌لیتر بزاق تولید می‌کنیم. گرسنگی تنها عاملی نیست که روی بزاق اثر می‌گذارد؛ شرایط استرس برانگیز یا برانگیختگی جنسی نیز تولید بزاق را افزایش می‌دهند.

موقعیت‌های خاصی نیز وجود دارند که عکس این اتفاق روی می‌دهد: یعنی تولید بزاق در دهان ما کم می‌شود. مثلاً سیگار کشیدن یا مصرف ماری‌جوانا. این عوامل سبب به هم خوردن تعادلی در بدن می‌شوند که بر وضعیت دهان و دندان‌ها اثر خاصی می‌گذارد.

نقش بزاق در دهان ما چیست؟

همان‌طور که گفتیم بزاق این مایع شفاف برای حفظ سلامت دهان ما ضروری است. زیرا به عنوان یک آنتی باکتریال طبیعی عمل می‌کند. بزاق حاوی موادی است که از ما در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کنند.

همچنین بزاق به تنظیم سطح pH در دهان ما کمک می‌کند و جلوی افزایش اسیدهایی را که می‌توانند به دندان‌ها و غشای دهان آسیب بزنند در دهان می‌گیرد. بزاق به عنوان یک روان کننده در دهان نیز عمل می‌کند و نقش نوعی محافظ در برابر هر آسیبی را دارد.

بزاق برای حس چشایی ما لازم است

درصد کوچکی از ترکیب ژنتیکی بزاق که آب نیست، حاوی یک سری از مواد است که پرزهای چشایی ما را فعال می‌کنند. پرزهای چشایی گیرنده‌هایی روی زبان ما هستند که حس چشایی ما را کنترل می‌کنند.

این گیرنده‌ها تنها زمانی کار می‌کنند که مرطوب باشند. بزاق این کار را انجام داده و اجازه می‌دهد پرزهای چشایی عملکرد درستی داشته باشند. به همین دلیل، ما می‌توانیم مزه غذاها را حس کنیم. اما وقتی بزاق کمی در دهان ما وجود دارد، نمی‌توانیم این حس را تجربه کنیم.

بزاق حاوی یک نوع ماده مخدر است

اوپیودها یا مخدرها موادی هستند که از افیون گرفته می‌شوند و ما به عنوان ضد درد از آن‌ها استفاده می‌کنیم، مثلاً مورفین یا هروئین. یکی از نکات جالب درباره بزاق این است که این ماده حاوی «اوپیورفین» است. اوپیورفین به عنوان یک ضد درد طبیعی عمل کرده و مرتبط با حس لذتی است که ما وقتی غذا می‌خوریم یا فعالیت‌های لذت‌بخش دیگری انجام می‌دهیم تجربه می‌کنیم. به نظر می‌رسد اوپیورفین شش برابر قوی‌تر از مورفین است. دانشمندان فعلاً در حال مطالعه روی کاربردهای بالقوه‌ی این ماده در درمان هستند.

دلایل افزایش بزاق

آبریزش از دهان نوزادان و کودکان نوپا امری طبیعی است و ممکن است اغلب در هنگام دندان درآوردن اتفاق بیفتد؛ اما در بزرگسالان معمولاً با عفونت یا اختلالات سیستم عصبی همراه است.

افزایش بیش از حد بزاق در افراد بزرگسال در درجه اول به دلیل موارد زیر ایجاد می‌شود:

. مونونوکلئوز یا عفونت‌های سینوسی

. گلودرد یا التهاب لوزه

. آلرژی‌ها

. سوزش سر دل یا ریفلاکس معده

. بارداری

. استفاده از برخی داروها

. واکنش به مسمومیت با سموم دفع آفات یا سم مار یا حشرات

. اختلالات سیستم عصبی که باعث مشکل در بلع می‌شوند، مانند فلج مغزی، سندرم داون، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، سکته، بیماری پارکینسون، اوتیسم و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)

برخی از افرادی که بزاق بیش از حدی دارند، در معرض خطر زیاد آسپیره بزاق، غذاها یا مایعات به داخل ریه‌های خود هستند. اگر آن‌ها با مسائلی در زمینه رفلکس‌های بدن روبرو شوند، به عنوان مثال سرفه یا خنده، ممکن است برایشان ایجاد مشکل کند. بزاق بیش از حد با گذشت زمان همچنین می‌تواند باعث تجزیه پوست در اطراف چانه و ناحیه لب شود.

چگونه بزاق بیش از حد را درمان کنیم؟

درمان بزاق بیش از حد به سلامت عمومی شما و سایر علائمی که ممکن است داشته باشید بستگی دارد. بهترین روش این است که درمان توسط یک تیم چند رشته‌ای از پزشکان مراقبت‌های اولیه گرفته تا گفتاردرمانی، متخصص مغز و اعصاب و دندان‌پزشکان انجام شود. اگر متوجه شدید بزاق دهانتان زیاد است، لازم است با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین برنامه درمانی را پیشنهاد کند.

مطالعه‌ای توصیه می‌کند که برای درمان از مداخلات درمانی، از جمله گفتاردرمانی، داروها، بوتاکس و استفاده از دستگاه‌های مخصوص بهره بگیرید. گفتاردرمانگر می‌تواند تشخیص دهد که آیا افزایش بیش از حد بزاق در شما خطر آسپیره شدن غذاها یا مایعات در ریه‌ها را افزایش می‌دهد یا خیر.

داشتن بزاق بیش از حد می‌تواند بسیار ناخوشایند باشد، بنابراین شما باید در اسرع وقت به دنبال درمان باشید. با پزشک خود مشورت کنید تا در کنار هم بتوانید یک برنامه درمانی پیدا کنید که بزاق بیش از حد را کنترل کند و باعث راحتی و اطمینان شما شود.

نتیجه اینکه بزاق می‌تواند شاخص بسیار خوبی برای یک سری از بیماری‌ها باشد. در مورد کاهش بزاق هم می‌توان گفت یکی از اولین علائمی است که در برخی از بیماری‌ها یا سندرم‌ها، مثلاً سندرم شوگرن، ظاهر می‌شود. به همین علت، ما باید به وضعیت بزاقمان توجه کنیم و از سلامت دهانمان به خوبی مراقبت نماییم.