روشی برای کنترل همزمان کلسترول و افسردگی در بیماران دیابتی

محققان کشور برای غلبه این بیماران بر مسائلی نظیر کلسترول بالا و همچنین مشکلاتی نظیر افسردگی، استفاده از متدی تحت عنوان «آموزش فراشناختی» را پیشنهاد داده‌اند.

دیابت یکی از بیماری‌های مزمن پیش‌رونده، پرهزینه و شایع در ایران و جهان است که به‌واسطه عوارض متعددی که ایجاد می‌کند چهارمین علت مرگ‌ومیر در بیشتر کشور‌های توسعه‌یافته به‌حساب می‌آید. این بیماری مزمن را با توجه به آمار و روند رو به تزاید آن در جهان می‌توان به‌عنوان یک اپیدمی نهفته اعلام کرد. شیوع جهانی دیابت در سال ۲۰۱۲ حدود ۳۷۱ میلیون نفر بود که تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۵۵۰ میلیون نفر برسد.
بررسی‌ها نشان داده‌اند که شیوع دیابت در منطقه خاورمیانه به‌طور قابل‌توجهی تا سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت و برآورد می‌شود نرخ رشد سالانه دیابت تا سال ۲۰۳۰ در ایران بعد از پاکستان به رتبه دوم منطقه برسد.
به گفته متخصصان طبق این بررسی‌ها، انتظار می‌رود در آینده نزدیک، هرساله ۱۵۵ هزار مورد جدید به بیماران دیابتی در ایران اضافه شود. دیابت دو نوع اصلی دارد؛ افرادی که دیابت نوع اول دارند، یعنی میزان بسیار کم و یا مقدار صفر انسولین در بدنشان تولید می‌شود. اما در دیابت نوع دوم، بدن افراد نمی‌تواند از انسولین استفاده کند، لذا آن‌ها می‌توانند بیماری خود را تنها از طریق تغییر سبک زندگی کنترل کنند و معمولاً بیشتر به دارو‌های خوراکی و کمتر به انسولین وابسته هستند.

دیابت نوع دو که تقریباً ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد به آن مبتلا می‌شوند به‌عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین و پرخطرترین بیماری‌های مزمن شناخته می‌شود.
در این خصوص، محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌های کرج، گرگان و نجف‌آباد پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن اثربخشی نوعی آموزش تحت عنوان «آموزش فراشناختی» بر کنترل سطوح کلسترول خون و همچنین بهبود افسردگی در بیماران مبتلابه دیابت نوع دو بررسی شده است.
در این تحقیق که با مشارکت ۵۰ تن از زنان مبتلابه دیابت نوع ۲ در مرکز دیابت شهید شعبانی اصفهان انجام شده، محققان جلسات آموزش فراشناختی را به مدت هشت جلسه ۹۰ دقیقه‌ای هفتگی را برای بیماران برگزار کرده و سپس آن‌ها را مورد بررسی قرار داده‌اند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از پدیده آموزش فراشناختی می‌تواند در جهت تعدیل کلسترول شامل کاهش چربی بد (LDL) و افزایش چربی خوب (HDL) و بهبود افسردگی بیماران مبتلابه دیابت استفاده شود.
در این باره، سعید ملیحی الذاکرینی، استادیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی کرج و سه همکار دیگرش در این تحقیق، اشاره کرده‌اند: «آموزش فراشناختی از طریق شناسایی باور‌های فراشناختی غیرمنطقی مرتبط با افکار منفی پیرامون بیماری دیابت، نگرانی‌های بیش‌ازحد و مبالغه‌آمیز در مورد بیماری را به بیمار شناسانده و ارزش بالای نکات مثبت را به آن‌ها یادآور می‌شود».
به گفته آن‌ها، «این اتفاق با کنترل چرخه معیوب افکار نامناسب و کاهش نشخوار فکری باعث می‌شود تا بیماران آگاهی درستی از بیماری دیابت نوع ۲ به دست آورند و با پذیرش بیماری خود به انجام فعالیت‌هایی که ازلحاظ ارزشمندی باثبات هستند پرداخته و با ارتقای انعطاف‌پذیری روان‌شناختی فکر و رفتار خود، در پاسخ به مشکلات پیش رو سازگار شوند».
بر این اساس، سازگاری با بیماری دیابت نوع دو، باعث پیروی بهتر فرد از رژیم‌های تغذیه‌ای مناسب و همچنین دستورالعمل‌های پزشک می‌شود و بدین ترتیب، کلسترول و افسردگی بیماران وضعیت بهتری پیدا می‌کند.
به اعتقاد ملیحی و همکارانش، «با افزایش دانش فراشناختی در طول چنین درمانی، سعی می‌شود تا فرد در مورد محتوا و فرآیند افکار و ادراک خویش، آگاهی یافته و سوگیری‌های شناختی خود را شناسایی کرده و برای کاهش آن‌ها و تقلیل اثرات آن‌ها تلاش کند. این موضوع باعث موفقیت رویکرد و ماندگاری اثر آن در بهبود علائم افسردگی بیماران مبتلابه دیابت نوع دو از طریق آگاهی از تعصبات شناختی و تغییر ذهنیت فردی می‌شود».