علت لخته شدن خون در بدن چیست؟ +درمان های طبیعی برای آن

لخته شدن خون یک فرآیند حیاتی است که از خونریزی بیش از حد بدنبال جراحت یا بریدگی به رگ خونی جلوگیری می کند. با این حال، برخی اوقات لخته خون داخل رگ خونی جریان دارد که طور طبیعی برطرف نمی شود و به درمان نیاز دارد. برخی از لخته ها حتی پس از بهبودی آسیب نمی توانند به طور کامل حل شوند. این لخته ها با عبور از سیستم گردش خون در نهایت احتمال می رود خون رسانی به یک ارگان حیاتی را محدود کنند که در این وضعیت لخته خون بسیار جدی است و نیاز به درمان وجود دارد.

درمان لخته خون

گزینه های درمانی برای رفع لخته خون به سلامت کلی فرد و محل لخته شدن خون بستگی دارد.

داروهای ضدانعقاد خون

در بیشتر موارد پزشک داروهای ضدانعقاد خون تجویز می کند که افراد اغلب از آنها به عنوان رقیق کننده خون یاد می کنند. این داروها با کاهش توانایی بدن در ایجاد لخته های جدید در عین حال از بزرگ تر شدن لخته های موجود جلوگیری می کنند. پزشکان به طور معمول در ۵ تا ۱۰ روز نخست پس از تشخیص لخته خون داروهای ضد انعقاد را تجویز می کند. برخی از افراد هفته ها، ماه ها یا حتی سال ها به دلیل جلوگیری از بازگشت و عود لخته ها از داروهای ضدانعقاد خون استفاده می کنند. متداول ترین داروهای ضدانعقاد خون عبارتند از:

هپارین

هپارین تجزیه نشده (UFH) برای جلوگیری از تشکیل لخته های جدید با آنتی ترومبین، پروتئینی در بدن کار می کند. پزشک UFH را به صورت داخل وریدی یا از روش تزریق زیر پوست تجویز می کند تا دارو سریع اثر کند. سطح خون UFH به طور متناوب در طول روز تغییر می کند به همین دلیل فردی که UFH دریافت می کند روزانه به چندین آزمایش خون نیاز دارد.

هپارین با وزن مولکولی کم

هپارین با وزن مولکولی کم (LMWH) از UFH ناشی می شود. اثرات LMWH روی بدن بیشتر از UFH و قابل پیش بینی است. افرادی که از LMWH استفاده می کنند می توانند آن را در خانه خود تزریق کنند و نیازی به نظارت منظم وجود ندارد.

بیشتربخوانیم:ساق پا را بفشارید تا از لخته شدن خون جلوگیری کنید

وارفارین

وارفارین با ایجاد اختلال در تولید ویتامین K عمل می کند. کبد از ویتامین K برای ایجاد پروتئین های لازم برای لخته شدن خون استفاده می کند. پزشک احتمال می رود برای افرادی که در حال گذار از درمان هپارین هستند قرص وارفارین را نیز تجویز کند. در طول هفته نخست درمان فرد به چندین آزمایش خون نیاز دارد تا به پزشک در تعیین دوز صحیح دارو کمک شود. هنگامی که دور مصرفی فرد تعیین شد برای جلوگیری از خطر خونریزی کنترل نشده نظارت منظم ضروری است.

داروهای ضدانعقادی خوراکی مستقیم

داروهای ضدانعقاد خوراکی مستقیم گروه جدیدتری از داروهای ضدانعقاد خون هستند. این داروها به صورت مستقیم پروتئین های خاص مسئول لخته شدن خون را هدف قرار می دهند. این نوع از داروها به سرعت عمل می کند و اثرات آن روی بدن کوتاه مدت است. از دست دادن یک دوز دارو خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد. هنگامی که فردی دارو را به درستی مصرف می کند خطر آن کمتر از وارفارین است و احتمال کمتری باعث خونریزی و تداخل با غذاها، مکمل ها و سایر داروها می شود. با این وجود گران تر هستند و بسیار مهم است افراد دارو را به صورت منظم مصرف کنند. برخی از داروهای ضد انعقادی خوراکی مستقیم عبارتند از:

apixaban (الیکیس)

بتریکسابان

دابیگاتران (پراداکسا)

ادوکسابان (ساوایسا)

جوراب های فشاری

افرادی که در یکی از رگ های عمیق بازوها و پاها دچار لخته خون به نام ترومبوز ورید عمقی می شوند ممکن است سندرم پس از ترومبوتیک (PTS) را تجربه کنند. در افراد مبتلا به این سندرم رگ های خونی آسیب دیده متورم و دردناک می شوند. جوراب های فشاری جوراب های کش داری هستند که روی پا قرار می گیرند و تا ساق پا یا کشاله ران کشیده می شوند. این جوراب ها در قسمت پا محکم هستند اما در قسمت بالاتر پا سست می شوند. این طراحی کمک می کند تا جریان خون از پایین پاها و به عقب به سمت قلب برود و به تسکین علائم PTS کمک می کند.

ترومبولیتیک

ترومبولیتیک ها داروهایی هستند که لخته های خون را رفع می کنند. پزشک ترومبولیتیک را به صورت داخل وریدی تزریق یا از کاتتر داخل ورید استفاده می کند که به آنها امکان می دهد دارو را به طور مستقیم به محل لخته برساند. با این وجود ترومبولیتیک ها خطر خونریزی را افزایش می دهند، بنابراین پزشک به طور معمول فقط آنها را برای افرادی که لخته یا لخته بسیار بزرگ دارند و با درمان ضد انعقادی برطرف نمی شوند، توصیه می کنند، همچنین این داروها برای افرادی که PTS مداوم و ناتوان کننده دارند، گزینه مناسبی است.

جراحی ترومبکتومی

در برخی موارد ممکن است برای برداشتن لخته خون از ورید یا شریان جراحی لازم باشد که به آن ترومبکتومی گفته می شود. ترومبکتومی برای لخته هایی که بسیار بزرگ هستند یا باعث آسیب شدید به بافت های اطراف می شوند، نیاز است. در بیشتر موارد جراح در ناحیه بالای لخته خون برش ایجاد می کند. بعد از برداشتن لخته جراح یک لوله کوچک یا “استنت” را به داخل رگ خونی برای باز شدن وارد می کند سپس رگ خونی را می بندند تا جریان خون برگردد.

فیلترهای ونا کاوا

ورید اجوف، ورید بزرگ در شکم که خون را از قسمت پایین بدن به قلب و ریه ها منتقل می کند. ترومبوز سیاهرگی عمقی در پاها می تواند از طریق ورید اجوف به ریه ها برسد. هنگامی که لخته به ریه ها منتقل می شود و جریان خون را مسدود می کند آمبولی ریوی (PE) نامیده می شود. یک جراح برای جلوگیری از عبور لخته ها از ورید فیلتر را وارد حفره سیاه می کند. جراح با ایجاد یک برش کوچک از ورید در گردن یا کشاله ران فیلتر را وارد می کند. یک سری اشعه ایکس به جراح کمک می کند فیلتر را به طور صحیح درون ورید اجوف قرار دهد. پزشکان به طور معمول از این روش فقط برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به آمبولی ریه هستند و افرادی که توانایی استفاده از داروهای ضد انعقاد خون را ندارند استفاده می کنند.

مدیریت لخته خون

پزشک با تنظیم یک طرح درمانی متناسب به افراد در کنترل وضعیت خود و جلوگیری از لخته شدن خون بیشتر کمک می کند. مدیریت به نوع، شدت لخته خون و داروهایی که فرد برای آن استفاده می کند بستگی دارد. این طرح شامل ارجاع به یک تیم از متخصص شامل متخصص قلب، خون و مغز و اعصاب است. جوراب های فشاری برای افرادی که از ترومبوز سیاهرگی عمقی بهبود می یابند مفید است. این جوراب ها از جمع و لخته شدن خون در قسمت پایین پا جلوگیری می کنند. پیاده روی منظم و بالا بردن پای آسیب دیده از بالای مفصل ران نیز می تواند با افزایش جریان خون در قلب کمک کند. افرادی که از داروها استفاده می کنند باید بررسی های منظم خون را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود خون آنها خیلی رقیق و غلیظ نمی شود.

راه های جلوگیری از لخته خون

بر اساس اعلام انجمن هماتولوژی آمریکا، لخته های خون یکی از انواع قابل پیشگیری از بیماری خونی است. برخی از افراد خطر ژنتیکی بیشتری در ایجاد لخته های خون دارند، بنابراین در صورت داشتن سابقه خانوادگی در زمینه اختلالات لخته شدن خون افراد باید به پزشک خود اطلاع دهند. پزشک معاینه منظم را برای کمک به تشخیص اختلالات در مراحل اولیه انجام می دهد. عوامل مربوط به سبک زندگی زیر نیز می توانند خطر ابتلا به لخته خون را کاهش دهند:

پوشیدن لباس های گشاد به ویژه در قسمت پایین تنه

پوشیدن جوراب های فشاری

ترک سیگار

نوشیدن مایعات فراوان

کاهش مصرف نمک

ورزش منظم

حفظ وزن سالم

تغییر موقعیت اغلب به ویژه در سفرهای طولانی

هر بار بیش از یک ساعت ایستادن یا نشستن

اجتناب از فعالیت هایی که به پاها ضربه می زند

بالا بردن پاها بالاتر از سطح قلب هنگام خوابیدن

علائم و نشانه های لخته شدن خون

جدول زیر علائمی را نشان می دهد که با لخته شدن خون در نقاط مختلف بدن ایجاد می شود:

علائم/ مکان

دست یا پا: درد در بازو یا پا، گرما، تورم یا حساسیت ناگهانی در بازو یا پا و تغییر رنگ پوست به قرمز یا آبی

ریه: تنگی نفس ناگهانی، سرفه که مخاط یا خون را به وجود می آورد، درد ناگهانی و قفسه سینه که به تدریج بدتر می شود، ضربان قلب سریع یا نامنظم، تب، تعرق مفرط و سبکی سر یا سرگیجه

مغز: بی حسی یا ضعف صورت، بازوها یا پاها، مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران، از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم، مشکل در راه رفتن، از دست دادن تعادل یا هماهنگی، سردرد ناگهانی و شدید،گیجی و سرگیجه

قلب: درد یا سنگینی در قفسه سینه یا بالاتنه، تنگی نفس، تعریق، حالت تهوع و سبکی سر

شکم: درد شدید شکمی، استفراغ، اسهال

علائم کلیه نادر است، اما احتمال می رود شامل موارد زیر باشد:

درد و حساسیت در قسمت فوقانی شکم، پشت و پهلوها

مشاهده خون در ادرار

کاهش ادرار

تب

حالت تهوع

استفراغ

بیشتربخوانیم:توضیحاتی پیرامون آمبولی ریه

عوارض جانبی لخته شدن خون

ترومبوز سیاهرگی عمقی یک لخته خون است که داخل وریدهای عمیق بازوها و پاها تشکیل می شود. برخی اوقات از جای خود خارج شده و از طریق سیستم گردش خون به سمت ریه ها یا مغز حرکت می کند، سپس می تواند عوارض جدی ایجاد کند، از جمله:

آمبولی ریوی، لخته خون که در بافت ریه قرار می گیرد. آمبولی ریه مقداری از جریان خون در ریه را مسدود می کند که باعث می شود قلب بیشتر تلاش کند تا اکسیژن مورد نیاز بدن را تامین کند، فشار اضافه شده روی سیستم گردش خون منجر به نارسایی قلبی می شود.

آمبولی مغزی و سکته مغزی، برخی اوقات لخته خون وارد رگ خونرسانی کننده مغز می شود و آن را مسدود کند که به این نوع لخته خون آمبولی مغزی (CE) گفته می شود. بدون خونرسانی کافی سلول های مغز در منطقه آسیب دیده از اکسیژن گرسنه می مانند و می میرند که به این حالت سکته ایسکمیک گفته می شود. سکته های مغزی تهدید کننده زندگی هستند افرادی که در ۳ ساعت نخست سکته مغزی تحت درمان قرار می گیرند کمتر معلولیت پایدار را تجربه می کنند.

ترومبوز ورید کلیوی (RVT)، لخته خون در ورید کلیه است که خون را از این اندام خارج می کند. بیشتر موارد ترومبوز ورید کلیوی با گذشت زمان بهبود می یابد و باعث آسیب دائمی کلیه نمی شود. با این حال ممکن است گاهی منجر به نارسایی حاد کلیه شود. نارسایی حاد کلیه زمانی رخ می دهد که اختلال در عملکرد کلیه منجر به تجمع مواد زائد سمی در خون می شود.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

افرادی که علائم ترومبوز سیاهرگی عمقی را تجربه می کنند باید بلافاصله اگر سابقه خانوادگی اختلالات لخته شدن خون را دارند به پزشک مراجعه کنند زیرا درمان به موقع آن می تواند از بروز عوارض بعدی جلوگیری کند. لخته شدن خون در جای دیگر بدن نیز یک فوریت پزشکی محسوب می شود. اگر فرد دچار علائم سکته مغزی، آمبولی ریه، ترومبوز ورید کلیوی یا بیماری قلبی دیگری است باید با اورژانس تماس گرفته شود.

خلاصه

لخته خون در برخی موارد جدی و تهدید کننده زندگی است. گزینه های مختلف درمانی برای لخته های خون به موقعیت و شدت آنها بستگی دارد. تشخیص و درمان به موقع می تواند به جلوگیری از عوارض بعدی و بهبود شرایط فرد کمک کند.