بیش از ۸۰ درصد کودکان زیر شش سال پوسیدگی دندان دارند

دکتر محمد حسین خوشنویسان با اشاره به تاریخچه روز دندانپزشک و علت نامگذاری آن اظهار کرد: از اولین روزهای پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، طرحی با هدف تربیت بهداشت کاران دهان ودندان به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که بر اساس آن افراد داوطلب بومی آموزش های لازم را دریافت و با مدرک فوق دیپلم به مناطق مختلف، علی الخصوص مناطق محروم و روستایی کشور اعزام شدند.

وی ادامه داد: طرح تربیت بهداشت کاران دهان ودندان برای پیشگیری از بیماری های دهان و دندان و رفع نیاز مردم خصوصا در مناطق محروم اجرا شد.

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  با بیان این که اختصاص این روز در تقویم به نام روز دندانپزشک در سال ۱۳۶۰ به تصویب هییت دولت رسید، خاطرنشان کرد: بر اساس این مصوبه روز ٢٣ فروردین و سپس آخرین هفته فروردین ماه به عنوان روز دندانپزشک و هفته سلامت دهان نامگذاری شد.

دکتر خوشنویسان با بیان این که تا قبل از انقلاب اسلامی، تنها ۵ دانشکده دندانپزشکی در ایران فعالیت داشتند افزود: این مراکز بطور کاملا محدود نسبت به تربیت دندان پزشک عمومی و متخصص اقدام می کردند که به هیچ عنوان پاسخگوی نیاز های کشور نبود. به تدریج تعداد دانشکده های دندانپزشکی و رشته‌های تخصصی نیز  افزایش یافت. به نحوی که امروزه بیش از ۴٠ دانشکده دندانپزشکی و بیش از ۱۱ رشته تخصصی در کشور فعال می باشند. هم اکنون دانشکده های  دندانپزشکی زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دندانپزشکان برجسته ای را تربیت می کنند.

وضعیت نامطلوب سلامت دهان و دندان ایران

وی وضعیت سلامت دهان و دندان ایران با استناد آمار را مورد ارزیابی قرار داد و افزود: با وجود تمام اقدامات انجام شده برای افزایش دندانپزشک، هنوز سلامت دهان و دندان در کلیه گروه‌های سنی نه تنها وضعیت مطلوبی ندارد بلکه در وضعیت اپیدمی می باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان این که پیمایش سراسری سلامت دهان ودندان در سال ۱۳۹۱ توسط وزارت بهداشت و با همکاری مرکز تحقیقات دندانپزشکی پیشگیری که یکی از مراکز تحقیقاتی پژوهشکده علوم دندانپزشکی شهید بهشتی می باشد، ۵ گروه سنی پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی را مورد ارزیابی قرار داد تا امکان اجرای طرح های ملی سلامت دهان بر اساس آمار های بومی میسر گردد.

دکتر خوشنویسان با بیان اینکه در این مطالعه بیش از ۴۴ هزار نمونه از ۵ گروه سنی پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی (۶ – ۵ سال، ۱۲، ۱۵، ۳۵ تا ۴۴ و ۶۵ تا ۷۴ سال) از کل کشور شرکت کردند، افزود: از این تعداد ۴۶ درصد آقایان و ۵۴ درصد خانمها از کلیه استانها اعم از مناطق شهری و روستایی مورد پایش قرار گرفتند.

وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان زیر شش سال نامطلوب است

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه  علوم پزشکی شهید بهشتی  ضمن ارزیابی وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان خاطرنشان کرد: برمبنای نتیجه پیمایش سال ۹۰-۹۱ مشخص شد، وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان ۵-۶ساله بسیار نامطلوب است، به شکلی که بیش از ۸۰ درصد این گروه سنی به طور متوسط دارای ۵ دندان  پوسیده می باشند.

وی  با اشاره به این که طبق یافته های پیمایش کشوری، وضعیت سلامت دهان بر اساس شاخص dmftکه نشاندهنده میانگین تعداد دندانهای شیری پوسیده، کشیده شده و پر شده کودکان شش ساله کشور می باشد برابر ۵/١۶ است، گفت: با توجه به اینکه بیش از ٨۵ درصد این شاخص مربوط به تعداد دندانهای پوسیده است، گفت به طور متوسط هر کودک ۶ ساله در بدو ورود به مدرسه دارای ۵ دندان شیری پوسیده می باشد.

دکتر خوشنویسان تاکید کرد: تنها حدود ۱۲ درصد از کودکان گروه سنی پنج تا شش ساله فاقد پوسیدگی دندانی هستند، به این معنی که بیش از ۸۷ درصد کودکان ایرانی دارای پوسیدگی دندان می باشند، یعنی این معضل به یک اپیدمی در بین کودکان کشور مبدل شده است.

وی عدم رسیدگی و مراقبت روزانه از دندان ها را مهمترین چالش پیش روی سلامت دهان و دندان کودکان کشور ذکر کرد و توضیح داد: بیماری پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی است که فاکتورهای متعددی در بروز آن دخالت دارند ولی کاملا قابل پیشگیری می باشد چرا که میکروب ها عامل اصلی بروز بیماری هستند، بنابراین اگر چنانچه فضای دهان و دندان ها را پاکیزه نگه داریم و میکروب ها را کنترل کنیم، قطعا می توانیم پوسیدگی را از محیط دهان و دندان به طور کلی از بین ببریم.

وی شاخص DMFTیا سلامت دهان مربوط به دندان های دایمی کودکان ۱۲ ساله کشور را بر اساس یافته های پیمایش کشوری به طور متوسط ٢/٠٩ اعلام کرد و تصریح کرد: رویش دندانهای دائمی از سن ۶ سالگی در دهان شروع شده و تا سن ۱۲ سالگی رویش این دندانها کامل می شود. لذا  با توجه به مراقبت بهتر، طبیعی است که این شاخص پایین تر از شاخص دندانهای شیری باشد.

دکتر خوشنویسان ضمن اشاره به شاخص وضعیت سلامت دهان کودکان ۱۲ ساله ایرانی افزود: بر اساس آمار ذکر شده فوق، هر کودک ۱۲ ساله ایرانی دارای دو دندان پوسیده می باشد. البته حدود ۲۷/۴ درصد از کودکان این گروه سنی کاملا فاقد پوسیدگی دندان می باشند. ولی نکته بسیار مهم  اینجاست که بعد از گذشت فقط سه سال زمانی که این کودکان ۱۲ ساله به سن ۱۵ سالگی می رسند ۲۷ درصد از دندان های سالم آنها دچار پوسیدگی می شود و فقط ٠/۴ درصد از کودکان این گروه در سن ١۵ سالگی بدون پوسیدگی باقی می مانند!

ارتباط سن با افزایش تعداد دندان های پوسیده

عضو هیئت علمی دانشگاه، پوسیدگی دندانی را بیماری پیشرونده دانست و ادامه داد: به هر میزان که سن بالاتر می رود به دلیل عدم انجام مراقبت های لازم، تعداد دندان های پوسیده نیز بیشتر می شود.

وی اهمیت مراقبت از سلامت دندان ها را یادآور شد وتاکید کرد: بالا رفتن سن و درادامه افزایش روند پوسیدگی و تخریب دندان ها می تواند منجر به کشیدن و از دست دادن دندان ها شود.

دکتر خوشنویسان با اشاره به این که یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی سلامت دهان و دندان ابتلا به بیماری های لثه است، توضیح داد: مشکلات مربوط به لثه نیز از جمله بیماری های پیشرونده محسوب می شوند، این بیماری در عین این که در سنین پایین تر درصد ابتلای کمتری دارد ولی پس از سن ١۵ سالگی شیوع آن با افزایش سن بالا تر می رود.

عضو هیئت علمی دانشگاه یکی از مهمترین دلایل از بین رفتن دندان ها در افراد سالمند را ابتلا به بیماری های لثه دانست و تاکید کرد: این بیماری نیز یک بیماری عفونی محسوب می شود که عامل اصلی آن میکروب ها و عدم توجه به پاکیزه نگه داشتن فضای دهان و سطوح بین دندانی است.

دکتر خوشنویسان ارتباط افزایش سن‌ با مراقبت از دندان‌ها را مورد توجه قرار داد و افزود: توجه به تمیز نگه داشتن فضای دهان و دندان در تمام سنین بایستی به دقت رعایت شود.

اگر از دندان‌هایمان خوب مراقبت کنیم، دندان‌ها برای تمام طول زندگی سالم می‌مانند

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه  با بیان این که تصورعادی بودن از دست دادن دندان‌ها درسنین بالا تصوری غلط و رایج است خاطرنشان کرد: این تصور از دیدگاه علمی صحیح نیست، چرا که اگر به درستی از دندان‌ها مراقبت شود، دندان‌ها در تمام طول زندگی سالم می‌ مانند و نقش خود را در عمل تغذیه، صحبت کردن، زیبایی و غیره به خوبی انجام می دهند. بنابراین مراقبت های روزانه باید به خوبی انجام شود تا این مشکل بروز نکند.

دکتر خوشنویسان تاکید کرد: مهمترین مسله این است که پوسیدگی دندان و بیماری های مربوط به لثه ها می تواند باعث از بین رفتن دندان ها شود و نکته مهم اینجاست که به همین دلیل در کشور ما بیش از ۵۲ درصد از افراد بالای ۶۵ سال کاملا همه دندان های خود را از دست داده اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به این که حفظ بهداشت دهان ودندان باعث می‌شود تا به راحتی غذا بخوریم و کیفیت زندگی بهتری داشته باشیم، خاطرنشان کرد: دندان های سالم باعث می شوند که ما بتوانیم از گروه های مختلف غذایی مخصوصا میوه و سبزیجات و منابع پروتیینی که برای بدن لازم و ضروی است، استفاده کنیم.

وی ادامه داد: بیماری های مربوط به دهان و دندان فقط محدود به محیط دهان نبوده و عوارض آنها ارتباط مستقیمی با بیماری های سیستمیک دارند چراکه بیماری های لثه بیماری عفونی هستند و فاکتورهای التهابی دراین بیماری ها می تواند باعث بروز و یا تشدید بیماری های سیستمیک مثل دیابت، بیماری های گوارشی، ریوی کلیوی، قلبی، سکته مغزی و یا بروز عوارضی در دوران بارداری مثل تولد نوزاد نارس و یا کم وزن شود.

دکترخوشنویسان گفت: باید دقت کنیم اگر مراقبت های روزانه را به درستی و منظم انجام دهیم می توانیم از بروز و تشدید بسیاری از بیماری های سیستمیک جلوگیری نموده و تخت ها ی بیمارستانی را خالی کنیم.

وی با تاکید بر این که بروزمشکلات التهاب لثه و پخش فاکتورهای التهابی در بدن می تواند خطر ابتلا به عفونت ثانوی اعم از میکروبی یا ویروسی را نیز هموار سازد، افزود: میکروب ها و فاکتورهای التهابی می توانند از نسج لثه ملتهب داخل دهان وارد جریان خون شده و آثار زیانباری ایجاد کنند، این اثرات مخرب در کلیه نقاط بدن مخصوصا قلب و ریه  بیش از سایر دستگاههای بدن خودنمایی می کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ارتباط بین بیماری لثه و عفونت های کشنده در کرونا را مورد توجه قرار داد و افزود: اگر چنانچه هر میکروب و یا ویروس دیگری هم نظیر کرونا از طریق محیط دهان و لثه وارد جریان خون شود می تواند از همین مکانیسم استفاده کرده و از طریق گردش خون  وارد ارگان های مختلف بدن شود.

مسواک زدن چه زمانی مناسب است؛ صبح یا شب؟

دکتر خوشنویسان تمیزنگه داشتن محیط دهان و دندان را یکی از ضروریات تضمین سلامت بدن دانست و گفت: اولین نکته برای داشتن دندان های سالم استفاده از مسواک به صورت منظم و حداقل دوبار در روز است. وی افزود: مسواک کردن دندان ها حداقل دو بار در روز، شب قبل از خواب و صبح بعد از صرف صبحانه به مدت دو دقیقه در هر نوبت ضروری است. همچنین استفاده از نخ دندان بعد از مسواک شب برای تمیز کردن سطوح بین دندانی لازم می باشد.

وی عنوان کرد: در شرایط عادی، اگر فردی روزی دو بار یعنی صبح و شب به طور صحیح مسواک بزند می‌تواند از بروز پوسیدگی دندان کاملا جلوگیری کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: در هنگام شب ترشح بزاق کم و حتی متوقف می‌شود و میکروب های دهان از مواد غذایی موجود در بین دندان تغذیه می‌کنند. این میکروبها ضمن تکثیر تصاعدی، با جمعیتی میلیاردی با تخمیر قندها اسید تولید می‌ کنند. تکرار پروسه تخمیر و تولید اسید  میتواند مینای دندان را تخریب کند که در صورت عدم مراقبت و استمرار تخریب مینا، پوسیدگی دندان بوجود می آید.

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه  ضمن تاکید بر استفاده روزانه از مسواک، اضافه کرد: مسواک زدن شب قبل از خواب، باعث جلوگیری از تخریب دندان ها می شود؛ ضمنا مسواک صبح بعد از صرف صبحانه کمک به بازسازی مینای دندان می کند. همچنین وی افزود: بعد از صرف صبحانه زمینه بازسازی مینای دندان فراهم می شود.  به این ترتیب که ترشح بزاق دهان بعد از صرف صبحانه ادامه دارد و حتی افزایش می یابد. در این زمان املاح از بزاق دهان به سطح مینا منتقل شده و در حضور فلوراید موجود در محیط دهان، جذب بافت مینای دندان شده و آنرا تقویت و باز سازی می کند. به این ترتیب با مسواک شب از تخریب دندانها جلوگیری می کنیم و با مسواک صبح مینای محافظ دندان را تقویت یا بازسازی کنبم. به این ترتیب میتوانیم برای همیشه از داشتن دندانهای سالم و زیبا لذت ببریم.

کاهش مصرف مواد قندی، مراجعه منظم سالانه برای بالغین و مراجعه شش ماهه برای کودکان، به دندانپزشک و استفاده از نخ دندان و دهانشویه از دیگر مواردی بود که عضو هیئت علمی دانشگاه با هدف کاهش مشکلات دهان و دندان به آن اشاره کرد و گفت: هر فردی که روزی دوبار از مسواک استفاده می کند باید سالی یکبارهم برای جرم گیری دندان ها به دندانپزشک مراجعه کند.

مراقبت از سلامت دندان های کودکان بر عهده والدین است

وی در بخش دیگری به بیان این نکته پرداخت که مراقبت از دندانها بایستی از زمان رویش آنها در دهان آغاز شود و تمیز نگه داشتن محیط دهان و دندان کودکان تا سن سه سالگی بر عهده والدین است توضیح داد: لثه و دندانهای شیری کودکان را بعد از هر نوبت شیردهی با گاز استریل مرطوب پاک کنید و از سن یکسالگی با استفاده از مسواک انگشتی و بدون خمیردندان، دندان های کودکان را تمیز کنید.

دکتر خوشنویسان به والدین توصیه کرد: از سن دوسالگی با استفاده از مسواک کودک و مقدار کمی  خمیردندان مخصوص کودکان ( به اندازه یک دانه برنج) حداقل دوبار در روز استفاده شود. وی ادامه داد: کودکان باید از ۳ تا ۶ سالگی بطور خانوادگی همراه با پدر و مادر به صورت مسمتر و دوبار در روز عمل مسواک زدن را انجام دهند به شکلی که کودکان در شش سالگی کاملا قادر باشند به طرز صحیح دندان های خود را مسواک بزنند.

اما یکی از نیازهای قطعی ارتقاء سلامت دهان در کشور تربیت و توسعه نیروی انسانی حد واسط است که به عنوان عضو مهمی از تیم دندانپزشکی

مسولیت خطیر ارتقاء سلامت و پیشگیری از بروز بیماری های دهان در جامعه را به عهده دارد.  این موضوع که در حال حاضر جزء دستور کار وزارت بهداشت می باشد، امید است هر چه سریع تر تصویب و عملیاتی شود.

وی در خاتمه با اشاره به طرح های مناسب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در راستای ارتقاء سلامت دهان گروههای هدف جامعه، ضرورت حمایت انجمن های علمی، تخصصی و مراکز تحقیقاتی را برای تقویت زیرساخت ها و ارزیابی نتایج حاصل از اجرای طرح تحول سلامت دهان را به منظور رفع مشکلات و رسیدن به هدف ایران بدون پوسیدگی دندان از همه همکاران و سیاستگزاران خواستار شد.